Et Fiyatları Neden Yüksek

Et fiyatları neden yüksek sorusuna daha önce damping nedir başlıklı yazımızda kısaca değinmiştik. Hükümet piyasaların sağlıklı işlememesi için önce elinden geleni ardına koymayan, daha sonra seçimler yaklaşırken seçmenin gazabından kurtulmak için ise sanki problemi yaratan kendileri değilmiş de bir avuç gözünü para bürümüş piyasa kurduymuş ayağına yatarak vatandaştan oy kapmaya çalışan asalak yapıya verilen isimdir. Pahalı et fiyatları münferit bir problem de değildir, ara ara cep telefonu, internet hizmeti, taksi ücretleri, hekim maaşları gibi bir çok sektörde pahalı fiyatlar karşımıza çıkar. Fiyatların olması gerekenden daha yüksek olmasının temel sebebi ise ya piyasaya girişin devlet tarafından sınırlandırılması neticesinde serbest rekabet olmaması ya da devlet tarafından alınan vergilerin çok yüksek tutulmasıdır.

Yapıları gereği şirketler ve çalışanlar hakettiklerinden çok daha fazla para kazanabilmek için kendi sektörlerinde bir çeşit yerel monopol yaratmaya çalışırlar, diğer türlü rekabet fiyatların yükselmesini önleyecektir. Gelişmiş ekonomilerde şirketler inovasyon yaparak veya teknoloji üreterek bu amaca ulaşmaya çalışırlar. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde ise şirketler ya “lisans” adı verilen engeller ortaya atarak mantıklı görünen bir istekte bulunurlar ya da direkt hükümete lobi yaparak giriş veya çıkış için engel konulmasına gayret eder. Bir kaç örnekle açıklayalım. Berber olabilmek için berberler odasından bir sertifika vs. almak gerekir. Gerçekte böyle bir uygulamaya gerek var mıdır? Doktor olarak ülkemizde çalışabilmek için yine doktorluk belgesine ihtiyacınız vardır. Doktorluk mesleğini icra etmek isteyenlerden bu konuda eğitim almaları şartını koşmak yanlış değildir, ama mesela Rusya’da veya Hindistan’da doktorluk eğitimi almış, bu ülkede yetişen doktorlardan geri kalan yanı olmayan doktorların bu ülkede çalışmasına izin verilmez. Tabipler odası kendi arpalıklarını korumak için yapılabilecek ne tür eylem ve şantaj varsa yabancı doktorları uzak tutmak için yapacaktır. Benzer bir şekilde Istanbul’da taksi hizmeti verebilmek için değeri milyon liraya yaklaşan taksi plakasına ihtiyacınız var. Bir arabaya taksi plakası taksan araba yine arabadır, o arabayı süren taksi şoförü de aynı şofördür. Tüketici hangi mantıkla taksi plakası sahiplerine bir haraç vermek zorunda bırakılıyor ki? Başbakan Erdoğan tanıdıklarını Ankara ve Istanbul’un çeşitli semtlerinde taksiye bindirerek ve fiyat karşılaştırması yaparak bu konuya da el atarsa vatandaş minnettar olacaktır.

Telekom sektöründe ise değeri milyarlarca doları bulan “lisans” alan şirketler faaliyet gösterebiliyor, verdikleri haracın bedelini ise misliyle tüketiciden çıkarıyorlar. Örnekleri çoğaltmak hiç zor değil. Türkiye ekonomisinin çoğunluğu bu şekilde işliyor zaten. O yüzden fiyatlar hep yüksek seyrediyor, insanlar daha az tüketip daha az üretiyor, ve şirketler de daha az kişiyi istihdam ediyor. Rıfat Hisarcıklıoğlu’ndan her bir üyelerinin bir kişiyi işe almaları için dileneceğine (Ben de Rıfat’tan her bir üyelerinin Ekonomi Türk kitabından bir nüsha alması talebinde bulundum, böylece kitabın satışı 1,3 milyona yükselerek ülkeyi ekonomi cehaletinden kurtarabilmemiz yönünde büyük bir adım atmış olacağız :)) piyasaları serbestleştirse ülkede hem genel olarak fiyatlar düşer, hem de istihdam artar, işsizlik ve enflasyon canavarı tarih olur.

Et sektörüne dönecek olursak şimdiye kadar anladığım kadarıyla yerli üreticiyi kollamak yani 70 milyon tüketiciye bir kütük de bu sektörde atmak için et ithalatına izin verilmiyormuş. Bahane olarak da “yabancılar iyi eti kendileri yer, kötüsünü bize ihraç eder” gibi hurafeden ibaret olan iddialarda bulunuyorlarmış. Yahu biz dışarıya bir mal sattığımızda müşteriler tekrar bize gelsinler diye elimizdeki malın en iyisini mi gönderiyoruz, yoksa en kötüsünü mü bir kendinize sorun. Elmanın, armutun, kayısının en büyüğü, en sağlamı, en lezzetlisi ihraç edilir bre lobici yalancılar. Türkiye’de tüketicinin uyanıp kendi politik hareketlerini kurup, kendi haklarını binlerce oda kurarak örgütlenmiş şirketlere ve esnafa karşı korumalarının zamanı çoktandır geldi. Kazan yapan üç beş tenekeci dahi bir oda kurup başbakanla muhatap olurken 70 milyon tüketicinin şapşal gibi olan bitene seyirci kalması anlaşılır değil. (Aslında anlaşılır bir durum ve ekonomide bu durumu açıklayan teoriler var ama ben gaza gelmiş politik nutuk atarken böyle ifade etmek daha heyecanlı oluyor.)

Politikacılar vatandaşa karşı tiyatro oynamayı bırakıp mikro reformları yapmaya başlasa hem işsizlik kalmaz, hem fiyatlar düşer ve fiyat düşüşleri de vatandaşa da yansırdı. Toplum olarak da kebap yapar bir güzel yerdik.

Guncelleme: Lobicilerin vatandasi pahali et tukettirmek icin lobi yaparken kullandiklari argumanlardan bir tanesi de "ithalata izin verilirse yerli uretici coker" iddiasidir. Dogrudur, rekabet edemeyen coker. Tuketicinin rekabet edemeyen beceriksizleri desteklemek gibi bir zorunlulugu oldugu anayasanin neresinde yaziyor ki? Tabii onlar lobi yaparken gidip devlete lobi yapiyorlar, direkt tuketiciye lobi yapmiyorlar. Lobiciler gecenin bir vakti sizin kapinizi calip "Muharrem Bey, yurtdisindan kilosu 15 TL'ye et ithal ediliyor ama siz bizimkisiyle ayni kalitede olan o eti yemeyin bizim 25 TL'ye sattigimiz eti yiyin. Bunun icin de 25 TL'lik ucreti simdi talep ediyoruz" derse siz iceri gidip en kalinindan mese odununu mu alirsiniz, yoksa bir gerizekali gibi cuzdaninizi alip 25 TL mi verirsiniz? (Bu paragrafta kullanilan ifadenin benzeri Ekonomi Turk kitabinda kullanilmistir)