Teknoloji Nedir?

Bu yazıda teknoloji nedir sorusuna cevap verecek ve teknoloji-kapitalizm ilşikisini inceleyeceğiz. Teknoloji; araçların, tekniklerin, zanaatlerin, yöntemlerin bilgisidir. Teknolojik bilgi ve buluşlar çok basit de olabildiği gibi çok karmaşık olabilir. Tekerlek, yazı, yol ve köprü yapımı, telgraf, uyduyla iletişim, canlıların klonlanması teknolojik buluş ve bilgilere örnek olarak verilebilir. Bazı akademisyenler yönetim (bkz: portföy yönetimi nasıl yapılır?) ve organizasyon süreçlerini de teknoloji olarak değerlendirmişlerdir.

Teknoloji’yi geliştirip, kullanabilmek ve bunu bir sonraki nesillere aktarabilmek insanı diğer canlı türlerinden ayıran belki de en önemli özelliktir. İnsan, doğal özellikleri itibariyle çevreye uyum konusunda diğer canlılardan geridedir. Teknik araçların yardımı olmadan ne diğer canlılar gibi avlanabilir ne de değişen iklim koşullarına uyum sağlayabilir. İnsanı diğer canlılardan farklı kılan teknolojiyi kullanabilmesidir. Teknoloji yardımıyla insanlar değişik çevre koşullarına uyum sağlamakla kalmamış, çevreyi olumlu(bkz: ziraat mühendisliği nedir?) veya olumsuz(bkz: çernobil faciası nedir?) şekilde değiştirebilicek güce erişmişlerdir.

Teknoloji insanın varlığı kadar eski olsa da, teknolojik bilgi birikiminin özellikle son 300 yılda daha önce hiç olmadığı biçimde artmış olduğunu gözlemliyoruz. Bu gelişimin kapitalist ülkelerde, kapitalizmin yaygınlaştığı döneme denk gelmiş olması teknoloji-kapitalizm ilişikisini ilgi çekici bir konu hale getiriyor.

Genellikle kapitalizmin teknolojik gelişimi tetiklediği düşünülür. Kapitalizm sayesinde bir buluş yapmanın veya teknolojik bir inovasyon geliştirmenin ödülü hiç bir dönemde olmadığı kadar yükselmiştir. Bu nedenle hem kurumlar hem de bireyler teknolojik olarak yenilikler yapmaya çalışmışlardır. Mülkiyet haklarının gelişmesi, telif hakları ve patent kavramlarının gelişmesine öncülük etmiştir. Dolayısıyla kapitalizm doğası itibariyle teknolojik gelişimi hiç olmadığı kadar teşvik eden bir sistemdir.

Fakat tüm bu denklem içerisinde farketmemiz gereken iki önemli nokta daha olduğunu düşünüyorum. İlk nokta kapitalizmin ortaya çıkış süreci ile ilgili. Tarihin daha önceki dönemlerinde teorik olarak kapitalizmi uygulamak mümkün olmasına rağmen pratikte bunun pek mümkün olmadığını görüyoruz. Bunun da iki sebebi var: üretimin zanaate dayanması nedeniyle endüstriyel nitelik taşımaması ve ticaretle geçimini sağlayan güçlü bir sınıfın olmaması. Kapitalizm öncesi dönemde en değerli zenginlik kaynağı da toprak olduğu için, devletlerin ve feodal toprak ağalarının sözünün geçtiği bir dönem yaşandığını görüyoruz.

1700’lerden itibaren ise üretim araçları ve deniz yoluyla ticaretin gelişmesi ile yavaş yavaş burjuva sınıfı oluşuyor. Bu gelişmeyle beraber feodal düzen, uzun yıllar süren politik çatışmalar sonucu tarih sahnesindeki yerini kaybediyor. Bunun akabinde, 1800’lerden itibaren politik arenada yeni kavramlar popülerleşiyor: demokrasi, liberalizm, sosyalizm, komunizm, marksizm, vs.

Avrupa’nın diğer kısımlarından farklı olarak, ada olması itibariyle üretim tekniklerinin yanında denizcilik ve dolayısıyla ticaret konusunda önde olan İngiltere’nin, kapitalist gelişimin anavatanı olması bu bakımdan şaşırtıcı değil. Tabii, kapitalizm ve teknolojinin dünyanın belli bölgelerinde diğerlerine göre daha hızlı gelişmiş olmasının ardında birçok başka faktör daha var. Bu konuda daha fazla bilgi almak için Tübitak tarafından basılmış olan Pulitzer ödüllü Tüfek, Mikrop ve Çelik isimli kitabı okuyabilirsiniz.

Özetle, kapitalizm teknolojinin gelişimini teşvik ediyor olmasına rağmen belli bir teknolojik birikime ulaşmadan kapitalizmin uygulanması mümkün değildi. Nasıl bugün iletişim teknoljileri küreselleşmeyi mümkün ve belki de zorunlu kıldıysa, o dönemin teknolojik gelişmeleri de kapitalizmi mümkün kıldı.

Bir diğer önemli nokta da teknolojik ilerlemenin her geçen gün daha hızlı gerçekleşmesi. Bir alandaki problemler çözülse bile yeni alanlar keşfediliyor ve teknolojik birikimimiz üstel bir fonksiyonu andıran gelişim izliyor. Başka bir deyişle, bugün teknoloji 100 veya 50 yıl öncesinden çok daha hızlı ilerliyor. Peki bunun nedeni ne?

Teknoloji güncel hayatımızdaki sorunları çözerken aynı zamanda teknoloji ve bilimin daha hızlı ilerlemesine olanak sağlayan araç ve yöntemlerin gelişmesine de ön ayak oluyor. Örneğin, insanlar geçmişte makinaları elle çizerek tasarlamak zorundaydılar, bugün ise tüm makine mühendisleri bilgisayar destekli tasarım araçlarını kullanıyorlar. Bu sayede yeni teknolojik araçları daha hızlı ve ucuz biçimde üretebiliyorlar. Teknolojik gelişim hızının daha ne kadar artabileceğini merak edenler singularity – tekillik kavramı ile ilgili Wikipedia makalesine göz atabilirler.

Teknoloji nedir başlıklı yazımızı tamamlarken, blog’da daha önce teknoloji-kapitalizm ilişkisine dair yazılmış bir başka yazıya link vermeyi unutmayalım: Kapitalizm mi Teknolojik Gelisimden Cikar yoksa Teknolojik Gelisim mi Kapitalizmden?