Marjinal Nedir?

Hayır marjinal nedir diye sorarken edebi anlamını kastetmiyorum, yani “abi bu herif çok marjinal bir tip yaaaa” cümlesi içerisinde kullanılan marjinalden bahsetmiyorum. Mikro iktisat dersi almaya başlayan öğrencilerin yeni öğrendikleri kavramlardan bir tanesi olan marjinalden bahsediyorum.

Fraktal nedir, Fraktal Geometri Örneği başlıklı yazımızda matematiğin gerçek hayatta hiç ummadığımız bir şekilde karşımıza çıkacağını ve çok derin tartışmaların ve soruların çözümünden kullanılabileceğini göstermiştik. Benim zamanımda lisenin son zamanlarında “türev” diye bir konu gösterilirdi. Ekonomide türevden daha çok kullanılan başka bir matematiksel işlem varsa herhalde toplama, çıkarma, çarpma ve bölmedir. Türev nedir konusuna başka bir yazıda detaylı bir şekilde değiniriz, şimdilik açıklayacağımız marjinal kavramının türev’in matematik bilmeyenlerin daha kolay anlaması için icat edilmiş bir türü olduğunu belirtmekle yetinelim. Bir örnekle açıklayalım.

Diyelim ki bir otobüs şirketi Istanbul Edirne arasında yolcu taşımacılığı işini yapıyor olsun. Diyelim ki saat 1’de Istanbul’dan Edirne’ye sefer düzenlemişler ve otobüs kalkmadan 5 dakika önce bir yolcu gelerek “abi Edirne’ye gitmek istiyorum ama cebimde sadece 5 TL param var, 5 liraya beni götürürseniz giderim. Edirne’den de Jale Özgentürk’ün tavsiyesine uyarak Moğolistan’a bir daha dönmemek üzere uçuyorum” şeklinde bir öneri sunsun. Otobüs şirketinin ona “Ulaştırma bakanlığının bu konudaki düzenlemelerinden (bkz. regülasyon nedir?) haberiniz yok galiba, Istanbul-Edirne arasında en düşük 15 liraya yolcu taşıyabiliyoruz” cevabını vermediğini ve yolcunun da fiş istemediğini varsayıyoruz.

Bu durumda otobüs şirketi nasıl cevap vermeli, bir yolcunun ortalama maliyetine bakıp eğer bu ortalama maliyet 5 liradan fazla ise hayır demesi doğru olur mu? Ekonomi eğitimi almamış ama işkembesini (mantığını) kullanarak bu soruya cevap verenler çoğu zaman ortalama maliyet 5 liradan fazla ise bilet satılmasının doğru olmayacağını söyleyeceklerdir. Maalesef bu cevap doğru değil. Şirket için o an önemli olan ortalama maliyet değildir, bu yolcunun getireceği ekstra maliyettir. Işte biz bu ekstra maliyete marjinal maliyet diyoruz. Şirket yolcu otobüse binse de binmese de bazı maliyetlere katlanmak zorundadır: yazıhanenin kirası, otobüsün taksitleri, şoförün ve muavinin maaşı yolcu otobüse binse de binmese de ödenecektir. O yüzden bu yolcunun şirkete getireceği ekstra maliyet otobüsün ağırlığının 100 kg artmasından dolayı sarfedeceği ekstra benzin ve yolculara ikram edilen bayat top kek’ten ibarettir.

Eğer marjinal yani ekstra maliyet 5 liradan az ise yolcuya evet dememiz doğru olacaktır. Normal hayatta bu biraz daha karmaşık bir problem çünkü sıradan bir yolcu size bu teklifi yaptığında evet derseniz yolcu gelecekte de önceden 15 liraya bilet almak yerine son saniyede gelip 5 liraya gitmeye teşebbüs edebilir. Ama farkettiyseniz bizim verdiğimiz örnekteki yolcu Meliha Okur ve Jale Özgentürk’ün yazılarını izleyip bir daha dönmemek üzere Moğolistan’a gittiği için böyle bir problemimiz yok.

Marjinal nedir? Marjinal ekstra demektir. Matematik biliyorsanız marjinal bir fonksiyonun birinci türevidir. Matematik ve türev bilmeden ancak muhasebeciden bozma ekonomist olur, habire geyik yaparsınız (Ege Cansen üzerine alınmasın).

Likidite nedir?
Reeskont nedir?
Borsa Nasıl Oynanır?
Bütçe nedir?
Tutumluluk Nedir?
ikame etkisi ve ikame mallar nedir?
Kredi Riski Nedir?
Iktisat nedir?