Mikro iktisat uygulaması Cinayet Ekonomisi

Not: Asagidaki yaziyi once Ekonomi Turk kitabinin mikro iktisat uygulamalari kismina koymak uzere yazmaya baslamistim ama kismet burada yayinlamakmis.

Televizyonlarda bir sürü dizide cinayetleri çözen zeki dedektifler veya CSI gibi dizilerde teknoloji kullanan suç savaşçıları öne çıkarılır. Belgesellerde de FBI, DEA, veya yerel polis güçlerinin çözdükleri cinayetlerin hikayelerini izleriz. Bunları izlediğim zaman aklıma ilk gelen soru Amerika’da her sene kaç tane cinayet olduğu, ikinci soru bunların yüzde kaçının çözülebildiği, üçüncü soru ise teknolojideki gelişmeleri de dikkate alırsak son yıllarda bu orandaki değişimin hangi yönde olduğudur. Tabii en önemli konu ise cinayetlerin sayısını nasıl azaltabileceğimiz konusudur.

Bu soruların cevaplarına Amerika’ya bakarak cevap aramamın sebebi bahsettiğim istatistiklerin olması. Kısa bir google aramasından sonra karşıma şu cevaplar çıktı:

Cevapları söylemeden sizden bu soruların cevabını tahmin etmenizi isteyeceğim. Amerika’da 2007 yılında 14811 tane cinayet işlenmiş. Yani her 20000 kişiden bir tanesi cinayete kurban gitmiş. Türkiye’de aynı oranda cinayet işleniyorsa aşağı yukarı 3500 kişinin her sene öldürülüyor olması lazım. Amerika’da 1963 yılında 4566 kişi cinayete kurban gitmiş, yani her 40000 kişiden bir tanesi öldürülmüş. Bu demektir ki cinayet işlenme oranı son 44 yılda iki katına çıkmış. Bu rakamlara alkollü bir sürücünün trafik kazalarında öldürdüğü kişiler dahil değil. Onların sayısı bizim kastettiğimiz cinayetlerin sayısından daha fazla. (Geçenlerde New York eyaletinde yeni bir kanun yürürlüğe girdi, alkollü araba kullanan ve arabalarında 16 yaşından küçük çocuk bulunduran kişiler kazaya karışmasalar bile 4 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılabilecekler. Türkiye’de alkollü araba kullanmanın cezası neydi?) Aslına bakarsanız ben bu cevaplardan tatmin olmadım ve aramaya devam ettim. FBI’ın sayfasında 20 yıla ait istatistiklere ulaştım ve cinayet oranının 80’lerde ve 90’ların başında çok daha yüksek olduğunu farkettim. O zamanlar senede 24000 kişi cinayete kurban gidiyormuş. Bu rakamlar 1994’den sonra düşmeye başlamış ve onların istatistiklerine göre 1998-2008 arasında öldürülen insan sayısı 16000 civarında sabit seyrederken, nüfus artış hızından dolayı cinayet oranı yüksek miktarda gerilemiş.

Borsa Nasıl Oynanır  inovasyon nedir    Borsa Yorumları    Petrol Fiyatları    Bilgisayar Nedir

Peki bu cinayetlerin yüzde kaçı çözülebiliyormuş? Washington Post’un haberine göre 2007’de bu cinayetlerin %61’i çözülebilmiş. Yani her 5 cinayetten ancak 3 tanesini çözebiliyorlarmış. 1963 yılında ise cinayetlerin %91’i çözülmüş. Adamlar 44 sene önce her 10 cinayetin 9’unu çözüyorlarmış. O kadar teknolojik gelişmeden sonra bu 10’da 6’ya düşmüş. 2000 yılında ise bu rakam %63 imiş. Bu rakamlara bakarak kabaca son 8-9 yıl içerisinde DNA teknolojisinin ve dizilerde gösterilen teknolojilerin kullanımının cinayetlerin çözümüne yaygın bir katkı sağlamadığını söyleyebiliriz.

Tabii ki bunu söyleyebilmek için bu konuda çok detaylı bir araştırma yapamak gerekli ve eminim Amerika’da bu konu üzerine çalışan ekonomistler vardır. Diğer emin olduğum bir konu da Türkiye’de buna benzer konularda çalışan ekonomistlerin ya hiç olmaması ya da çok az olması. Eğer şu sıralar ekonomi doktorası yapıyorsanız size vereceğim en iyi tavsiye başkalarının çalışmadığı, hatta o konularda doğru düzgün verilerin bile olmadığı alanlarda doktora tezinizi yapmanız, kendi verilerinizi kendiniz toplamanız ve bunları da kimseyle paylaşmamanız. Böyle yaptığınız taktirde önümüzdeki 10-20 yıl içerisinde Turkiye’de çalıştığınız alanda en uzman kişi siz olursunuz. Bunlar önemli konular. Amerika’da makroekonomi alanında çalışan adam kalmadı diyebilirim, sadece üç beş tane serseri mayınla Fed’in bölgesel ofislerinde çalışan ekonomistlerin yaptıkları çalışmalar var, onların da neye yaradığını bu krizde gördük.

Neyse konumuza dönelim ve biraz spekülasyon yapalım. Geçmişte cinayetlerin daha kolay çözülmesinin bence en önemli sebebi bunların aile içi cinayetler olmaları. Geçen zaman içerisinde organize suç ve bununla bağlantılı cinayetlerde bence önemli artışlar meydana geldi ve bunları da öyle DNA veya CSI teknikleriyle çözmek pek mümkün değil. Aslına bakarsanız katil eşlerden biri değilse, dizilerde gözümüzün içerisine sokulan süper dedektiflerin öyle ahım şahım bir yeteneklerinin olmadığını görebilirsiniz. Neticede Amerika’daki dedektifler finans, hukuk, tıp gibi zeka gerektiren alanlara giremeyen, lisenin kabadayısı olan patates beyinli kişiler olduklarından normal olan onların ancak gözlerinin önündeki bariz cinayetler dışındaki cinayetleri çözememeleridir. Bu işin çözümü ancak makro seviyede olaya sistemik yaklaşıp analiz ettikten sonra gerçek uzmanlar tarafından ortaya konabilir. “Ben 27 yıldır dedektiflik yapıyorum, bu işler analistlerin bildiği gibi değil” diyen beceriksiz statükoculara da aldırış etmemek gerek.

Bir de beyninizi gıdıklayacak Orwellian bir çözüm önerisinde bulunayım. Cinayetleri azaltmanın yolu insanlara bu işten yakayı ucuz sıyıramayacakları mesajını vermenizdir. Birincisi cezalar hafif olmayacak, ikincisi yakalanma olasılığı çok yüksek olacak. Yakalanma olasılığını nasıl arttırırız? İnsanların yerini her günün her saniyesinde cep telefonlarından (veya herkesin koluna takılacak ve sinyal verecek bilekliklerden) belirleyeceğiz. Ayrıca arabalara da çip takılarak her gün her saniye nerede oldukları, hangi hızla seyrettikleri belirlenecek. Herkesten ayrıca DNA örneği de alınacak. Son olarak da her yere yüksek çözünürlüğe sahip kameralar yerleştirilecek. Böylece cinayetlerin ve diğer suçların çözümünde dedektiflerin ihtiyaç duyduğu bilgilerin çoğuna hemen ulaşabileceğiz. Bu bahsettiğim teknolojiler henüz tam olarak ucuz bir şekilde uygulamaya sokulacak kadar gelişmiş değil ama bu ütopyadan çok da uzak sayılmayız. Peki toplum suç oranlarının ciddi oranda azaltılmasının bedeli olan her attığı adımın devlet baba tarafından izlenmesine evet der mi?

Ekonomi Türk