Borsa Nedir?

Hisse senedi nedir başlıklı yazımızda sermaye ihtiyacı duyan bir girişimcinin hisse senedi basıp satarak nasıl sermaye arttırabileceğinden bahsettik. O yazıda verdiğimiz örnekten devam ederek bu yazımızda da borsa nedir sorusuna yanıt vereceğiz. Borsa nedir bilmeden, ekonomik fonksiyonunu kavramadan yatırım yapanlar genelde daha çok kumar oynamaya meyilli kişiler oluyor.

Bir önceki yazıda 1 milyon yeni hisse basıp bunları satarak sermaye arttırmaya çalışan şirketin karşılaşacağı bir numaralı problem hisselere alıcı bulmaktır. Bunu çözmenin bir yolu varlıklı kişilerle birebir görüşerek onları ortak olarak almaktır. Örneğimizdeki şirket her biri 3 milyon lira koyacak 5 yatırımcı bulabilirse sorunu çözümlenmiş olacaktır. Büyük yatırımcılar açısından ise problem bu yatırımın ömrünün çok uzun olabileceği riski ile şirketin yolsuzluğa veya dolandırıcılığa karışma riskidir (risk nedir?). Aynı zamanda bu yatırımcılar 3 milyon lira gibi büyük bir miktarı bu şirkete bağlayarak portföy çeşitlendirmesi de yapamamaktadırlar. O yüzden bu problemlerin hepsini göz ardı edebilecek büyük yatırımcı bulmak örneğimizdeki şirket için çok kolay olmayacaktır. Ayrıca büyük yatırımcılar ellerindeki hisselerin bir kısmını satmak isteseler her seferinde avukat tutup bir sürü masrafa gireceklerdir.

Ortada ciddi bir piyasa problemi vardır göreceğiniz üzere. Nedir bunun çözümü? Borsa ya da hisse senedi pazarı adını verdiğimiz kurumlar bir önceki paragrafta bahsettiğimiz problemleri hafifletmek ve sermayeye ihtiyaç duyan şirketlerin göreceli olarak daha kolay bir şekilde sermaye bulmasını sağlatmak amacıyla icad edilmişlerdir. Birincisi piyasada işlem gören hisse senetleri takasbank adı verilen yerde saklanıp, her alım satımda el değiştirme zahmetinden veya sahte hisse senetleriyle uğraşmak riskinden kurtulunmasını sağlamıştır. Ikincisi, çok ufak miktarlarda işlem yapılmasına olanak olduğu için sadece varlıklı kişilerden değil, tüm tasarrufçulardan sermaye bulunmasıni kolaylaştırmıştır. Insanlardan tek bir şirkete yatırım yapmaktansa onlarca hisse senedine yatırım yapma fırsatına kavuştukları için portföy çeşitlendirmesi yapabilmektedirler borsalar sayesinde. Üçüncüsü, acil bir durum çıktığında veya istendiğinde çok ufak bir bedel ödeyerek elinizdeki hisseleri satmanız mümkün olduğu için yatırımcılara esneklik sağlamıştır. Dördüncüsü de borsalar kendi mensubu olan şirketlerden periyodik olarak raporlar istemekte ve belli kurallara uymaları koşulunu getirmektedirler. Böylece bilgi akışı oluşmakta ve güven problemi hafifletilmektedir.

Göreceğiniz üzere borsalar küçük yatırımcıların küçük büyük bir çok şirkete ortak olmasına olanak sağladığı ve sermayenin doğru alanlara aktarılmasını kolaylaştırdığı için gelişmiş ülke ekonomilerinin çok daha hızlı büyümesini sağlamıştır. Örneğini verdiğimiz köfteci borsa veya hisse senedi pazarının gelişmediği bir ülkede faaliyet gösteriyor olsaydı muhtemelen piyasadan 15 milyon lira sermaye bulamayacak ve kendi yağıyla kavrulmak zorunda kalacaktı. Türkiye’deki bir çok şirket banka ve sermaye piyasalarından sermaye bulamadığı için kendi yağıyla kavrulmak zorunda kalıyor. Bunun bir neticeside kayıtdışının yaygınlığını koruması oluyor. Şirketlerin sermaye bulabilmesi kolay olsa sermaye piyasalarına ulaşabilmek için yasalara da uymayı daha sıklıkla seçebilirlerdi.

Borsalar kumarhane değildir. Borsa yatırımcılarla sermayeye ihtiyaç duyan şirketlerin bir araya geldiği bir pazardır, belirli kurallar dahilinde işlem yapılır, ekonominin daha verimli işlemesini sağlar. Öte taraftan borsalar düzgün yönetilemiyorsa, manipülasyona olanak tanıyorsa, küçük yatırımcıların hakkı korunmuyorsa bu bahsettiğimiz fonksiyonunu yerine getiremeyecek ve bir çok kişinin algıladığı gibi kumarhaneye dönüşecektir. Borsa nedir sorusunu böylece yanıtlamış olduk, bundan sonraki yazımızda borsada nasıl oynanacağını anlatacağız.

Ilginizi çekebilecek diğer tanımlar:
Kredi riski nedir?
Makroekonomi nedir?
Reeskont nedir?
Stagflasyon nedir?
Swap Nedir?
Deflasyon nedir?
Nominal Ne Demektir?
Bono Nedir?
GSYH, CPI ve GSYH Deflatoru Nedir?
Iktisat nedir?