Nominal Nedir? Örnekle Anlatılmıştır

Bir ekonomist nominal nedir nasıl bilmez? Mahfi Eğilmez “Ekonomide Hurafeler ve Gerçekler” kitabına konulacak cinsten bir hata yapmış ki, insanın aklına “bu kadar cehalet ancak eğitimle olur” sözünü getiriyor. Bugünkü yazısında Türkiye ekonomisinin 1923’deki durumu ile 2009 yılındaki durumunu karşılaştırıyor. 1923 yılında GSYH’nın 570 milyon Amerikan doları olduğunu söylüyor. 2009 yılında ise GSYH’nın kisi basina 8500 dolar civarında çıkacağını belirttikten sonra şu akıl almaz sözleri sarfediyor:

“Eldeki tahminler 2009 yılında kişi başına kişi başına gelirimizin 8,500 dolar dolayında olacağını gösteriyor. Yani GSYH’mız 85 yılda 1105 kat artarken kişi başına gelirimiz 185 kat artmış. Yani toplum 1105 kat zenginleşirken bireyler yalnızca 185 kat zenginleşebilmiş.”                                                                   

Bu kadar cehalet ancak eğitimle olur. Sanki Amerikan doları değerini asırlar boyunca kaybetmeyen, herşeyin gerçek değerini her zaman gösteren sabit bir ölçüm birimi. Yok böyle bir şey. Nasıl Türkiye’de enflasyon var, Amerika’da da enflasyon var. Bundan 10 sene önce $100’a satılan mal, bugün $100’a değil belki $120’a satılıyor. 10 sene öncesinin $100’ı bugünün $100’ından çok daha değerli. 87 sene öncesinin $1’ı ise bugünün $1 dolarından kat kat daha değerli.

Mahfi Eğilmez milli gelirimizin 1105 kat arttığını söylemiş doğrudur. Mahfi Eğilmez toplumun 1105 kat zenginleştiğini söylemiştir yanlıştır. Sokaktaki ilkokul mezunu adama sorsam bana enflasyon yüzünden bu ifadenin yanlış olduğunu söyler. Nasıl paradan sıfır atılmasıyla 1 milyon kat fakirleşmediysek, enflasyon yüzünden artan gelirimizden dolayı da zenginleşmeyiz. Mahfi Eğilmez’in hesapladığı 1105 kat nominal artıştır. Zenginleşip zenginleşmediğimizi görmemiz için reel artışı hesaplamamız gerekir. Reel artış da enflasyon oranı düşüldükten sonra elimizde kalan rakama denir.

Peki Türkiye’nin milli geliri dolar bazında reel olarak ne kadar artmıştır. Bunun için Amerika’nın 1923 yılından itibaren gerçekleşen toplam enflasyon oranını hesaplamamız gerekiyor. Hesaplayalım. Şu sayfadan 1922 yılının sonunda Amerika’daki CPI-U denilen TÜFE "endeksinin" 16,9 olduğunu görebilirsiniz. Şu sayfadan da 2009 sonunda 215,95 olduğunu görebilirsiniz. Yani Amerika’da fiyatlar 87 yılda tam tamına 12,78 kat artmış. Yani 1923’ün başındaki $1 dolar bugün $12.78 değerine eşittir. Mahfi Eğilmez enflasyonun etkisini gözardı ederek toplumun dolar bazında zenginleşmesini tam tamına 12,78 kat fazla hesaplamış. Ne demiştik? Bu kadar cehalet ancak eğitimle olur.

Yapılan diğer bir yanlış ise (bu yanlışı eğitim almamış adamlar da yapabilir, o yüzden farklı bir yanlış kategorisine giriyor bu) dolar bazında zenginleşme hesaplanıyor olması. Türk halkı dolar kazanıp dolar mı harcıyor da dolar bazında “zenginleşme” hesaplıyorsunuz? Eğer 87 yıl içerisinde Amerikan doları bizim para birimimize göre reel olarak değer kazanırsa bu Türk halkının zenginleşmesini az gösterir. Öte taraftan Zimbabve doları veya Arjantin pezosu cinsinden hesaplamayı yaparsanız bu sefer de zenginleşmeyi fazla hesaplarsınız. Neden? Çünkü bu ülkelerin paraları Türk lirasına karşı reel olarak değer kaybetmiştir (ülkeleri misal olarak verdim, gerçekten paraları değer kaybetmiş mi ya da kazanmış mı bakmadim ama Türkiye’nin nereden nereye geldiğini göz önüne alırsak dolar dahil bir çok para birimine karşı değer kazandığını tahmin edebiliyorum).

Doğru olan nedir peki? Doğru olan ülkenin her yıl açıklanan GSYH artış hızının toplamda ne kadar arttığının hesaplanmasıdır. Benim elimde şimdilik Cumhuriyet’in ilk yıllarına ilişkin doğruluğundan tam emin olmadığım DPT verileri var. Orhan Karaca’dan elindeki rakamları istedim, o verirse ben de Türk toplumunun ve Türk bireyinin gerçekte ne kadar zenginleştiğinin hesabını yapan bir yazı yazacağım. O zamana kadar sizden bekledigim Mahfi Eğilmez’in hesapladığı 1105 kat rakamının değil, gerçek rakamın 50 kat civarında olduğunu düşünmenizdir. Nereden mi buldum 50 katı?

Türkiye ekonomisi yıllık ortalama %4,5 civarında büyüyen bir ekonomi, ara ara bu oranın çok altında veya çok üstünde büyüdüğümüz devreler olsa ne hikmetse ortalamada bu oran %4,5’den fazla şaşmıyor. Siz %4,5 rakamını 87 yıl boyunca katlayarak hesaplarsanız karşınıza da 46 kat gibi bir artış çıkar. Eğer ortalama rakam %5 olsaydı, 87 yıl boyunca zenginleşmemiz 70 kat olacaktı.

Mahfi Eğilmez ilginç konularda yazılar yazıyor ama arada bir sürü hata yaparak yazılarını okunmaz kılıyor resmen.