Deflasyon Nedir?

Deflasyon nedir sorusunun cevabını her enflasyon rakamı açıklandığında “Tüik rakamlarla oynuyor” veya “enflasyon düşüyor diyorlar, biz başka ülkede mi yaşıyoruz, iğneden ipliğe her şeyin fiyatı artıyor” şeklinde şikayet eden her Türk vatandaşına ezberletmek lazım. Bu insanlar ne enflasyon nedir biliyorlar, ne de deflasyon. Onlara göre enflasyon düşüyorsa fiyatlar da düşüyor olmalıdır.

Deflasyon fiyatların düşmesine denir. Yani şikayetçi vatandaşlarımız enflasyon ile fiyat seviyesini karıştırıp, enflasyonun düşmesini deflasyon zannediyor. Enflasyon düşüyorsa dahi fiyatlar yükselir, bir ülkede fiyatların düşmesi için deflasyon olması lazım. Ne zaman Tüik çıkıp “deflasyon vardır” derse o zaman fiyat artışlarından şikayet edebilirsiniz. Bu arada enflasyondaki düşüşe nedir? Dezenflasyon, enflasyon oranındaki düşüşe verilen isimdir, yani teknik olarak halkımız dezenflasyon ile deflasyonu birbirine karıştırıyormuş demek ki.

Deflasyon dünyada öyle çok sık görülen bir durum değildir, Türkiye’de ise herhalde Büyük Buhran’dan bu yana deflasyon görülmemiştir. 2009 yılı içerisinde Amerika’da enflasyon oranları eksiye döndü bir ara, yani deflasyon yaşadık. Enflasyon nasıl cebinizdeki paranızın değerini düşürüyorsa, her geçen gün o parayla daha az şey satın alabiliyorsanız, deflasyon cebinizdeki paranın değerini arttırır ve her geçen gün fiyatlardaki düşüş devam ettikçe daha çok mal satın alabilirsiniz. Bu özelliğinden dolayı deflasyon insanları daha az tüketmeye ve tüketimlerini ertelemeye teşvik ettiği için ve dolayısıyla ekonominin küçülmesine yol açtığı için ekonomistler tarafından sevilmez.

Fiyatların daha da düşeceği beklentisiyle insanlar tüketmezse üretim düşer, üretim olmazsa ekonomi küçülür; ayrıca şirketler de gelecekte fiyatların düşeceği beklentisiyle yatırım yapmazlar çünkü fiyat düşüşleri devam ederse zarar edebilirler. Ekonomi küçüldükçe deflasyonist baskılar da devam eder ve bu durum kendi kendini besleyen bir kısır döngüye dönebilir. Buna deflasyon spirali denir. Büyük Buhran’ın ekonomistlere öğrettiği en büyük derslerden bir tanesi deflasyondan kaçınmaları gerektiği olmuştur. Merkez Bankaları enflasyonun da zararlarını bildiklerinden hedef enflasyonu %2 civarında sabitlemeye çalışırlar. Yani ne deflasyon riski olsun, ne de yüksek oranlarda enflasyon olsun derler. Bu nedenle çok ciddi bir ekonomik küçülme sürecinden geçilmiyorsa ekonomiler de kolay kolay deflasyon yaşamazlar.