Balonlar, Fiyatlar ve Küresel Kriz üzerine bir sohbet

Ekonomixle arada cakısıyorz, iyide oluyor daha verimli oluyor yazılar. Neyse gelelim konuya, ben mahfi eğilmezin bir yazısındaki grafiği kullandım, balonlara dikkat dedim (bu ey ahali balon geldi demek değil!). Ekonomix karşı bir yazı yazdı, bende bir cevap yazısı kaleme aldım. Genel olarak mafi eğilmeze yönelttiği eleştirilerin pek de haklı olmadığını belirttim ve AKPnin basarısını borsanın bilmem neyin ustunde olması ile nasıl ilişkilendirdiğini sordum. ekonomix sorumu anlamadı, "Tartismaya biraz gec kalmissin, yaziyi yorumlar kisminda ben bayagi actim. AKP'nin 2002-2006 ve 2007-2009 performansina Ekonomi Turk kitapda deginiyorum, burada tekrar o konunun detaylarina girmeyi gerek gormuyorum" dedi. Fakat ben ne AKPnin performansını ne de yorumlarda tartıştıkları petrol fiyatını sormustum.

Komünizm nedir    iktisat Nedir  Devlet Üniversiteleri  Eğitim Nedir  Dejavu Nedir  Bilgi Nedir  Wifi Nedir    Teknoloji Nedir

Dediğim gibi zamanım bu aralar gercekten az, bu nedenle acık dusunelim, beraberce bakalım hem gelişmelere hem de oradan su balonlar ile ilgili bir sonuca varmaya calısalım. kimbilir mantıklı biseyler yakalarsak bir iddia ya bile gireriz :)

Enflasyon-Büyüme

Yandaki grafikten ben sunu anlıyorum, butun dunyada kriz oncesi 2007-2008de yukselen enflasyon krizle birlikte ciddi bir dususe gecti lakin son veriler enflasyon oranlarındaki gerilemenin durdugu yonunde. ama şurası acık enflasyon bir tehlike degil ve su anda onu kimse umursamıyor. peki neyi umursuyor buyumeyi ve istihdamı, bu konuda bir kıpırdanma var; fakat bir donem beklenen "guclu buyume" vurgusu artık yerini devamlı tekrarlanan "en kötü geride kaldı" ve "iyileşmenin zaman alacağı" tarzı söylemlere bırakmış durumda. TRde de büyüme anlamında kısmi bir iyileşme söz konusu şimdi bazıları geçen seneye göre %7 kuculen ekonomide ne iyileşmesinden bahsediyorsunuz diyebilir ama bende ona "kısa donemli yuzde değişimlere değil", uzun donemi gosteren uretimin kendisine bakmasını soylerim. neyse grafiği aşağıda (merkez enf.raporundan, s.49).

IMF kriz sonrası buyume performaslarının geçmişten daha düşük olacağını bekliyor. oda yukarıdaki grafikte veriliyor. buyume tahminleri artmış olmakla birlikte, dunyadaki fazla kapasitenin varlığı, finansal piyasaların oturmamış olması, yukselen borc ve butce sorunları gibi durumlar dunyanın zincirleri şu anda.

Spesifik Fiyatlar, Balonlar(?)

şimdi bir de bu konuya bakalım. öncelikle merkez son enflasyon raporunda bu konuda ne demiş ona bir bakalım: "Başta ham petrol olmak üzere, emtia fiyatlarının ekonomik toparlanma ile birlikte tırmanışa geçmesi mümkün görünmektedir. Küresel ölçekte uygulanan parasal genişlemenin yol açtığı likidite bolluğu ve getiri arayışında olan spekülatif sermayenin bir kısmının emtia piyasalarına yönelme olasılığı, fiyatlar üzerinde dalgalanma yaratabilecek önemli bir risk unsuru olarak değerlendirilmektedir. Söz konusu senaryonun gerçekleşmesi ve süreklilik kazanması, büyümeyi olumsuz etkileyebileceği gibi küresel ölçekte enflasyon üzerinde baskı oluşturabilecektir.".

peki emtia fiyatları ne alemde...

grafikteki koyu alanlar, ımf tahminini gösteriyor. ımf tahminlerinin bu ürünlerin gelecekteki future sozleşmelerine kimi kurumların tahminlerine ve kendi yorumlarına göre şekillendiğini de belirtelim. çok konuşulan petrolun fiyat ve gelecek fiyat beklentisi de aşağıdaki gibi.

bence fiyatlar ımfin tahminlerinin aksine daha yuksek bir eğime sahip olacak. bununla birlikte şu andaki yapının bir balon olarak değerlendirilmek icin erken olduğunu dusunuyorum. bir yapay şişmenin önündeki en önemli engelinde yatırımcıların küresel krizden aldıkları dersler sonrası risk almalarındaki düşüş, finans sektörünün yoğurdu üfleyerek yemesi ve sektöre gelmesi muhtemel duzenleme ve kısıtlamalar durumunu gösteriyorum. ama bu engeller bu gidişe katılırsa veya durduramazsa bunun bir balon olup olmayacağını en kolay biçimde nasıl anlayabiliriz?

Ben bunun icin soyle diyorum (şu an dusundum) eger, önümüzdeki bir yıl içerisinde petrol, metal, enerji veya borsa endeksleri kriz oncesi olusturdukları zirve noktasını; üretim seviyeleri (abd-avrupa-TR icin gecerli) kriz oncesine ulaşmadan geçerlerse (bunun icin sanayi üretim endeksi de kullanılabilir) ben buna balon diyeceğim. Bu durumda ben bu endekslerde geriye doğru bir kırılma bekleyeceğim. Bu arada bu döngüden birinci çıkışım üretim olmakla birlikte, ikinci çıkışımda enflasyon eğer abd enflasyonu bu sürede %4'e yada TR tufe enflasyonu % 10'a ulaşırsa bu benim icin balondan bir cıkış anlamı taşıyacak.

Bunu daha basitleştirmenin bir diğer yolu; kasım 2010a kadar TR borsası kriz öncesi ulaştığı 59.000 endeks değerini, üretim kriz öncesine ulaşmadan veya tufe %10a varmadan geçerse ben buna balon diyeceğim (aslında yukardaki yapının tr icin spesife edilmiş hali) ve bir kırılma bekleyeceğim. 1 sene içerisinde grafikler herşeyi ortaya koyar. Ekonomix'le bu konuda TEV'e 100 tl bağış karşılığı olmak üzere iddiaya girmeye hazırım.