Dünyanın En Değerli Teknoloji Şirketi: Apple

Mayıs sonunda Apple, Microsoft’u geride bırakarak piyasa değeri bakımından dünyanın en değerli teknoloji şirketi oldu. Bugün itibariyle yaklaşık 230 milyar dolar piyasa değerine ulaşan Apple’dan daha değerli sadece tek bir Amerikan Şirketi var: petrol devi Exxon Mobil. 90’lı yıllarda neredeyse Commodore gibi batmanın eşiğine gelen Apple’in zirveye çıkış hikayesi ise oldukça ilginç.

70’li yıllarda Steve Jobs ve Steve Wozniak’ın kurduğu Apple, ilk kişisel bilgisayar üreticilerinden biri olarak kısa sürede en önemli teknoloji firmalarından birine dönüşüyor. 80’li yıllarda Steve Jobs’un Apple’dan uzaklaştırılması ve Microsoft Windows işletim sistemi kullanan PC sistemlerinin popülerleşmesiyle Apple giderek pazar payı kaybediyor.

90’li yıllarda ise iyice küçülen Apple’ın kaderi, eski kurucusu olan 96 yılında Steve Jobs’un tekrar CEO pozisyonuna atanmasıyla değişiyor. Jobs, hem Apple’in ürün yelpazesini basitleştirerek şirketi optimize ediyor hem de yeni stratejik pazarlarda öncü ürünlerin piyasaya sürülmesine ön ayak oluyor. Aşağıda şirketin hissesinin performansı -kırmızı Microsoft- ve önemli ürünlerinin çıkış tarihleri var:

• iMac – 1998
• iBook – 1999
• iPod – 2001
• Mac OS X – 2001
• iTunes Store – 2003
• MacBook (Intel İşlemcili) – 2006
• iPhone – 2007
• App Store + iPhone SDK – 2008
• iPad – 2010

Bugün itibariyle Apple kişisel bilgisayar üreticisi olmanın dışında mobil cihazlar ve dijital medya dağıtımı konusunda çok önemli bir şirket haline gelmiş durumda. iPod, iPhone ve iPad gibi cihazları üreten Apple, iTunes Store ile mp3 formatında müzik satıyor. Şu an itibariyle Apple, yaklaşık %27 ile ABD’deki en büyük müzik dağıtımcısı konumunda.[1]

Apple’ın geliştirdiği her ürün tamamen yeni olmasa da, başarılı tasarımları ve kullanım kolaylığı yüksek ürünleri ile tanınıyor. Akıllı ve dokunmatik telefon olan iPhone’u geliştiren Apple, daha önce de grafik arayüzlerinin ve mouse’un kişisel bilgisayarlarda popülerleşmesini sağlamıştı.

Apple’in son dönemde başarılı olmasının en önemli nedenlerinden biri, geliştirdiği her mobil cihazın görüntülediği içeriği (müzik, film, kitap,gazete, uygulama) de satabileceği bir platformu iTunes Store örneğinde olduğu gibi geliştirmesi. iPod için müzik satan Apple, iPhone için ise başka firmaların geliştirdiği uygulamarı satabildiği bir platform geliştirdi.

iPhone AppStore’un ekonomisi şurada çok güzel bir biçimde görsel olarak anlatılmış. 2010 yılı itibariyle Apple, başka firma ve kişilerin geliştirdiği uygulamaları satarak AppStore üzerinden neredeyse her ay yaklaşık 75 milyon dolar civarı gelir elde ediyor. Yeni piyasaya sürülen iPad’ın de benzer şekilde gazetelerin ve dergilerin dağıtımında kullanılması planlanıyor.

Ek olarak, Apple tasarım ve pazarlama ile farklılaştırdığı ürünleri çok yüksek kar marjları ile satabiliyor. Şu linkte bir iPhone için üretim, maliyet, pazarlama ve yönetim masrafları çıkarıldığında geriye ne kadar kar kaldığı yaklaşık olarak hesaplanmış. İngiltere’de 400 pound’a satılan her bir iPhone’un 227 pound’u Apple’ın kar hanesine yazılıyormuş. Benzer yüksek kar marjları Apple’in diğer ürünleri için de geçerli. Özellikle yeni ürünler de kar marjları artıyor.

Yarın iPhone’un yeni versiyonunu çıkarması beklenen Apple’ın çıkardığı son ürün ise iPad. iPad bir kitap büyüklüğünde ve dokunmatik ekrana sahip bir tablet PC. iPhone’nun büyük bir kopyası olmakla eleştirilen iPad, aslında iPhone’nun öncüsü olarak başlatılmış bir projeymiş. Fakat Apple için ilk etapta iPhone gibi bir ürünü geliştirmek daha verimli ve karlı gözükmüş. Dolayısıyla yaygın kanının aksine iPhone'u iPad’in küçük bir versiyonu şeklinde düşünmek daha doğru.

Dokunmatik bir ekranı olan iPad’ın amacı bilgisayar kullanımını çok daha basitleştirmek ve daha doğal hale getirmek. Steve Jobs’a göre 10 yıl içinde laptop bilgisayarlar şu an trafikte kamyonların kaldığı gibi kalacak ve görece çok daha az kişi tarafından kullanılacak. Bu vizyona göre hemen herkes iPad, ve iPhone türü cihazlar kullanacak. Desktop bilgisayarlar, klavye ve mouse ise çok az kişi tarafından kullanılacak. iPad son 2 ay içerisinde 2 milyon adet satarak, beklentilerin şimdilik üzerinde bir performans gösterdi.

Apple’in iPad karşısında ilk rakibi Amazon’un üretmiş olduğu bir kitap okuma cihazı ve dağıtım platformu olan Kindle gibi gözükse de Apple’in uzun vadede rakibi Google olacak gibi gözüküyor. Google mobil cihazlar için Android isimli işletim sistemini geliştirdi ve bu sistemi kullanan Nexus One gibi akıllı telefonlar ve değişik mobil cihazlar piyasaya sürülmüş durumda. Microsoft ise Apple ve Google’a kıyasla bu alanda geride kalıyor. RIM’in ürettiği Blackberry’nin kullanım alanı ise çoğunlukla iş amacıyla kullanan kişlerle sınırlı ve daha geniş tüketici kitlelerine ulaşması beklenmiyor.

Şu an itibariyle Apple ile Google arasındaki yarışta Apple epey önde gidiyor. İşin ilginci geçmişte de buna benzer bir platform savaşı yarış yaşanmış ve Apple başta önde gitmesine rağmen, Microsoft Windows kullanan sistemler tarafından geçilmişti.

O dönemde de Apple kendi ürettiği donanımı üzerinde çalışan kendi platformunu pazarlarken, Microsoft şu an Google’ın Android’le yaptığına benzer şekilde farklı donanımlarda çalışabilen Windows işletim sistemini pazarlıyordu. Birçok teknolojik buluşu ilk kez Apple geliştirmiş olmasına rağmen, Windows daha açık bir altyapı üzerinde geliştirildiği için uzun vadede Apple fiyat / performans açısından geride kalmış ve kullanıcılar Windows’u tercih etmeye yönelmişti. Tarih bu bakımından tekerrür eder mi, bekleyip göreceğiz.

Apple ile son haftalarda gündeme düşen başka ilginç bir haber ise Apple’ın ürünlerini üreten Foxconn firmasının Çin’de yaklaşık 300.000 kişinin çalıştığı üretim kompleksinde yaşanan intiharlar oldu. Fabrikada sadece bu sene içinde 10 intihar yaşandı. İntiharların sebepleri net olarak açıklanmamış olsa da çalışma şartlarının ağırlığı olarak gösteriliyor. Bu haberler üzerine ürünlerinin boykot edilmesinden korkan Apple hemen “intiharların nedenlerini araştıyoruz, komisyon kuracağız” şeklinde açıklama yapmış. Bugün Reuters’de verilen bir habere göre Foxconn, fabrikada çalışan işçilerin ücretlerini performansa dayalı olarak %66’ya kadar arttırmış. Performans değerlendirme testini geçebilen işçilerin maaşları aylık 2000 yuan’a –yaklaşık 300 dolar- çıkarılacakmış. Fabrikadaki çalışma şartları ile ilgili Hürriyet haberi şu şekilde: Teknoloji Hapishaneleri İntihara Sürüklüyor Businessweek'te bu konu üzerine yazılmış bir başka güzel yazıya şu linkten ulaşabilirsiniz.

Steve Jobs’un bu konular üzerindeki fikirlerini merak ediyorsanız, geçen hafta yapılan D8 konferansında sorulara verdiği cevapları izleyebilirsiniz.