Hisse Senedi Balonları ve Isaac Newton

Hisse senedi balonları bir hissenin fiyatının gerçek değerinden çok daha fazla değer kazanması durumuna denir. Birçok balonun balon olduğu ancak balon patladıktan sonra geçmişe bakarak anlaşılabilir. Fakat bazı fiyat değişimlerinin gerçek değeri yansıtmadığı birçok kişi tarafından farkedilmiş olsa bile, yatırımcılar kısa sürede çok para kazanma umuduyla bu hisselerde alım yapmaya devam edebilir. Bu taktiğin mantığı, rallinin devam edeceğine güvenerek gelecekte hisseyi sizden daha “aptal” birisine satma umuduyla spekülasyon yapmaktır. (Greater Fool Theory)

Örneğin, geçen sene şampiyonluk hikayeleriyle BJKAS'ta oluşturulan balon sırasında büyük bir ihtimalle birçok kişi bu şekilde spekülasyon yaptı. BJKAS'taki artışın gerçeği yanstımadığı hemen hemen her yerde yazılmış olmasına rağmen -yıllık bazda fiyat kazanç oranı 6000'leri bulmuştu!-, herkes bu artıştan pay kapmak istedi. Balon patlamadan önce kendilerinden daha aptal birilerini bulabilenler kar ettiler, bulamayanlar ise zarar.

Pekiyi acaba bizim gibi küçük yatırımcılar her zaman kendimizden daha aptal veya iyimser birisini bulabilir miyiz? Bence bu sorunun cevabı gelmiş geçmiş en zeki insanlardan biri olarak kabul edilen Isaac Newton’un yatırım maceralarında gizli.

Yaklaşık 300 sene önce Güney Denizi Şirketi, Güney Amerika kolonileri arasında yapılacak ticaretin monopol haklarına sahip olacak şekilde İngiliz devletinin yardımıyla kuruluyor. Güney Amerika’da bulunduğuna inanılan yüksek miktardaki altın, gümüş gibi değerli madenlerin varlığı şirketin hisselerine büyük ilgi duyulmasına neden oluyor. Şirketin gerçekte çok fazla bir karı olmamasına rağmen, şirketin yöneticileri hem önemli insanlarla ilişkilerini kullanarak hem de kendi hisselerini önce satıp sonra tekrar alma yoluyla manipulasyon yapıyorlar. 1720 yılınının Ocak ayından Ağuston ayına kadar geçen sürede hisselerinin fiyatı 128 pound’dan 1000 pound’a kadar çıkıyor.

Şirketin ticari gelirlerinden tamamen bağımsız olarak yaşanan bu artış, şirketin karlılığı hakkında yakından bilgi sahibi olan kişilerin elindeki senetleri satmaya başlamasıyla sonlanıyor. Balonun patlaması sadece birçok insanın yatırımlarını kaybetmesine neden olmuyor, birçok insan da borç alarak zengin olma umuduyla hisse senedi aldığı için işyerlerini ve evlerini kaybediyorlar. Yaşananlar tüm İngiltere’yi etkiliyor. 300 sene önce yaşanan bu olaylar, bugün tarihin ilk hisse senedi balonlarından biri olarak kabul ediliyor.

Fizik ve matematik(bkz: türev nedir?) alanına katkılarıyla tanınan Isaac Newton’da o dönem şirketin hisse senetlerine yatırım yapmış. İlk yatırımında kar eden Newton, daha sonra hisselerin aşırı değer kazanmasıyla daha fazla kar etme umuduyla büyük alımlar yapmış. Fakat geriye dönüp bakıldığında bu alımların, fiyatların tepe noktasına eriştiğinde yapıldığı görülüyor. Balon patladığında Newton’un hisseleri %90 oranında değer kaybetmiş. Newton’un o dönemin parasıyla 20 bin pound kaybettiği tahmin ediliyormuş. Bugünün parasıyla bu rakam, 4 ila 5 milyon dolar arası bir paraya denk geliyormuş. [1]

Kütle çekimi teorisini geliştiren Newton, bu olaylardan sonra “Gökteki ilahi cisimlerin hareketlerini hesap edebiliyorum; insanların çılgınlığını değil. ” demiş. Büyük bir ihtimalle tüm insanlar gibi kısa yoldan servetini katlama hırsına yenik düşen Newton, bu kayıplar sonrasında tam olarak uslanmamış. Tarihi kayıtlar Newton’un hisse senetlerinde spekülasyon yapmaya devam ettiğini ve daha sonra kaybettikleri kadar olmasa da küçümsenmeyecek karlar ettiğini gösteriyormuş.

Borsa Nasıl Oynanır  inovasyon nedir    Borsa Yorumları    Petrol Fiyatları    Standart Sapma

Newton’un hikayesi günlük hayatta veya işimizde ne kadar başarılı olursak olalım, sadece zekamızın bizi klasik yatırımcı hatalarından koruyamayacağını gösteriyor. Sürü psikolojisine güvenerek spekülasyon yapmanın çok riskli olduğunu bilmek zorundayız. Isaac Newton gibi bir deha bile elindeki hisseleri zamanında satmak için kendinden daha aptal birisini bulamadıysa, biz nasıl her zaman bulabiliriz ki!