Bu aralar en cok merak edilen konulardan bir tanesi doviz konusu: ne olacak, daha cok cikar mi, dolar mi alsak seklindeki sorulari hepimiz soruyoruzdur. Belki dikkatinizi cekmistir ama doviz yorumlari hemen hemen hic yapmadigimiz bir sey, sebebi ise kendimize ve hic kimseye bu konuda guvenmeyisimizdir. Yine de bildiklerimizi ve dusunduklerimizi sizinle paylasalim istedik cunku bu konuda yorum yapan sempanzeler kadar biz de bu isten anliyoruz.Doviz kurlarini aciklamak icin uc tane ana teori var, kabaca ozetleyeyim:
1. PPP: Bu model bir urun icin dunyada tek bir fiyat olmasi varsayimina dayanir. Ornegin Big Mac denilen McDonalds'in igrenc hamburgerinin fiyatinin dunyanin heryerinde ayni olmasi gerekir. Eger Turkiye'de 2 dolar Amerika'da 4 dolar ise Turk lirasinin %100 deger kazanmasi gereklidir sonucu cikar. Ayni teoriyi kullanarak enflasyon oranlari arasindaki farki kullanarak doviz kurlarindaki artis veya azalislari tahmin edebiliriz. Mesela Turkiye'de enflasyon %7 gerceklesecek olsun ve Amerika'da enflasyon beklentisi %4 olsun. Bu teoriye gore Turk lirasi sene sonunda %3 deger kaybetmeli ki fiyatlar ayni seviyede kalsin.
2. Odemeler dengesi yaklasimi: Bu yaklasimda odemeler dengesine (veya cari aciga bakanlar da var) bakarak doviz tahmini yapilir. Doviz kuru oyle bir seviyeye gelmeli ki ne acik olussun ne de fazla. Ornegin Turkiye ve Amerika acaip acik veren ulkeler, o yuzden paralari asari olcude deger kaybetmeli ki aciklar sifirlansin.
3. Sermaye hareketleri yaklasimi: Bu teoriye gore yatirimcilarin yerli ve yabanci yatirim araclari tercihleri vardir, bunun sonucu olarak da sermaye getirilerin yuksek oldugu ulkelere akar, bu akis ise o ulkenin parasina deger kazandirarak (arbitraj sonucunda) tum ulkelerdeki para birimlerinin degerinin dengelenmesini saglar. Mesela Turkiye'deki yatirim araclarinin getirileri artar ise ulkeye sermaye girisi olur ve bunun neticesinde TL deger kazanir.
Tum teoriler kulaga hos geliyor da uygulamada kullanilmalari deveye hendek atlatmak gibi birsey (hayatimda hic deveye hendek atlatma girisiminde bulunmadigimi belirtmeliyim). Kisa vadeli doviz kuru gelismelerini aciklamakta ben 3. teoriyi daha cok tercih ediyorum, uzun vadeli doviz kurlarini aciklama isinde ise, ne uzun vade mi dedim, in the long-run we are all dead!!!
Dikkatinizi cekmistir, bu teorilerin arasinda vergiler, kotalar, merkez bankasi mudahaleleri, sermaye hareketi kisitlamalari gibi konulari inceleyen bir teori yok. Yani anlayacaginiz, doviz kurlari konusunda ekonomist yetirstiren okullarin temel yaklasimi "saldim cayira mevlam kayira" seklindedir. Acikca "arkadas biz bu is uzerinde yuzyillardir calisiyoruz ama hala cozebilmis degiliz" diyemediklerinden "doviz kurlari dusmezse kesin cikar" diyorlar.
Kisa vadeli doviz kuru tahminimize donelim. Gozlerinizi kapatin ve klavyede ratgele bir tusa basin. Eger bastiginiz bir harf degil ise bir dolar 1.3-1.4 araliginda gerceklesecek demektir, yok eger A-H araliginda bir harfe bastiysaniz 1.4-1.6, I-U ise 1.6-1.8 ve X-Z arasinda ise kriz cikacak ve 1.8'in uzerinde gerceklesecektir. Laboratuar kosullarinda test edelim, Turkiye'nin en iyi 10 doviz kuru uzmanini getirin, yukarida anlattigim yontem bu uzmanlarin yarisindan daha iyi bir tahmin uretecektir.
Peki ben paramla ne yapiyorum? Hedge yapiyorum ne yapacagim. Dolar kazaniyorum ve yan sutunda goreceginiz uzere yatirimlarimin bir kismi TL cinsinden. Eger TL deger kazanirsa muhtemelen yatirimlarim da deger kazanacak ve ben tatile geldigim zaman onlarin bir kismini bozdurup tatil masraflarini cikaracagim. Yok TL deger kaybedip dolar deger kazanirsa bu sefer yanimda dolar getirip onlari yuksek fiyattan bozdurup harcayacagim. Bilmem anlatabiliyor muyum?
Turkiye'de yasiyor olsaydim paramin tamamini coktan TL'ye cevirmistim, %3 faizle dolara yatirim mi yapilir Allah askina?
Borsa nedir?
Borsa nasıl oynanır
Hisse Yorumları
Ekonomi nedir
GSYH, CPI ve GSYH Deflatoru
Fraktallar
Fraktal nedir?
Çernobil Faciası
2 Yorum Var.:
NE OLACAK BU DOVİZİN HALİ ? 26/5/06
2001 Krizinden sonra çapaya bağlı kur sisteminden serbest dalgalı kura geçilince sistemin yeni olması ve gelişen ülkelerde nasıl yürüyeceğine dair fazla deneyimin olmaması ve sistemin olmazsa olmazı merkez bankası bağımsızlığının ne tür etkiler yapacağı konusundaki acemilikle birleşince serbest dalgalı kur sistemini çoğumuzla ‘dalga geçen sistem’ yaptı.
Bizler dövizde kuluçkaya yatarken geçen senelerde el oğlu 1,650 TL’den Türkiye’ye döviz satıp uzun vadede hazine bonosu,devlet tahvili alırken spekülatörlerde kısa vadede kur oynaklığından açığa satışla para kazandılar.
Acaba şimdide dövizde bekleyelim mi?Bu milyon dolarlık soru,benim bir cevabım var ama bu soruya herkes kendi cevap vermek zorunda.
Aşağıda dalgalı kurun nasıl çalıştığını göstermek isteyen bir çalışma var,(Callum Henderson’un Currency Strategy adlı kitabından alınmıştır),bilginize sunuyoruz.
Serbest Dalgalanan Kur İçin Bir Model
I-Serbest dalgalı kur sisteminde yüksek hareket kabiliyetine sahip sermaye akımları faiz veya sermaye kazancı olarak getiri vaat eden yerli paralara veya onlarla ilgili varlıklara (bono,tahvil,hisse,gayrimenkul gibi) gelerek o parayı değerlendirirken faizini de azaltmaya zorlarlar.Sonuç olarak bu dönemde varlık fiyatları ile yerli para arasındaki ilişki artar,sermaye akımlarındaki pozitif artış hem nominal hem reel yerli para değerlenmesine yol açar.
Sermaye akımı olarak iki tane ana akım vardır:
i-Temel verilere bağlı gelip giden sermaye akımları,
ii-Eğilim(trend) takip eden spekülatif sermaye akımları.
II-Çoğu spekülatör ,hepsi olmasa bile, eğilime göre hareket eder,böylece temel makro verilere göre hareket eden yatırımcıların yerli paraya dönüş artışı devam ettikçe eğilim takip eden spekülatörler risksiz gördükleri yerli paraya girerek sermaye akımlarını daha spekülatif hale getirir.Yerli para değerlendikçe faiz daha da düşer ve sermaye akımlarındaki girişler artar, böylece ödemeler dengesinin diğer tarafı (mal ve hizmetler dengesi) bozulmaya başlar.Ödemeler dengesi dengede olmak zorunda olduğundan sermaye akımları fazlası artan cari işlem açığını kapatmalıdır.Aynı şekilde aşırı artan yerli para değeri dış dengede bozulmaya sebep olacaktır, şimdilik bu bozulma temel makro verilere göre hareket eden yatırımcıları rahatsız etmez (dövize dönmelerine sebep olmaz) çünkü bu spekülatif akımlarla rahatça dengelenmektedir.Bu kendini besleyen süreç daha fazla spekülatörün ülkeye gelmesine neden olur.
III-Temel yatırımcılar ve spekülatörler farklı amaç ve ölçülere sahiptirler,temelciler uzun vadede düzenli sermaye kazancı ararken spekülatörler kısa,hızlı hareketlerle kar arar.Bu yaklaşım sürdükçe bir çok açıdan spekülatif hale gelir.Önce,spekülatörler arttıkça yerli paranın değerlenmesi sıcak parayı kolayca artırır, halbuki spekülasyon arttıkça temel verilere uygunluk azalır.Aynı şekilde, yerli paranın değerlenmesi uzadıkça dış ticaret dengesindeki bozulma zarar vermeye ve böylece temel akım çıkışlarına karşı spekülatif akım girişleri artmaya başlar. Yerli paradaki değer artışı dış dengede zarar veren bozulmaya sebep olmaktadır.Diğer yandan varlık yöneticileri,firmalar gibi temel yatırımcılar temel veriler nedeniyle artarak döviz risklerini kapatmaya başlamışlardır.Spekülatif akım girişlerinin temel akım yatırımcı çıkışlarını dengelenmesi giderek azalmaktadır.Bu iki akım arasındaki gerginlik yerli paradaki oynaklığını hızla artırır.
IV-Spekülatif akım girişiyle temel akım çıkışı arasındaki gerginlik arttıkça yerli para değerindeki sert düşüş ve yükselişlere sebep olur, ta ki sermaye akımındaki çıkışları girişlerin dengeleyemedikleri noktaya kadar.Bunun sonucu döviz arz ve talebinde dengesizlik oluşur,talep dengeyi sağlamak için çöker.Bu durumda spekülatif akım girişindeki sert ters dönüş temel akım çıkışlarından daha hızlı olur. Pazarda paranın değeri hem aşağıya hem yukarıya hareket ederken aşırı değerli yerli paranın değerindeki düzeltme temel verilere göre beklenenden fazla olur.Sonunda tekrar dengeye oturur ve yeni bir döngü başlar; temel makro verilerdeki iyileşmeyi bekleyen temel akımlarla para yeniden değerlenmeye başlar. yerli paradaki hızlı değer kaybı kaybolan rekabet gücünü düzeltir. yerli paradaki aşırı değer artışının dış dengeyi bozması gibi yerli paranın değerinin aşırı düşmesi dış dengeyi düzeltir.Bu ya yerli para yerli paranın değerinin hızla düşmesi yada enflasyondaki sert düşüşlerle olur.En kolay ve etkili yol yerli paranın değerinin hızla düşmesidir.Bu düzeltme ve yerli parada değer düşüklüğü gerçekleşince dış denge olumlu etkilenecektir.
Biz ülke olarak bu modelin neresindeyiz derseniz bana göre biz III.safhanın sonunu bu aralar geçiyoruz,IV. Safhaya fazla kalmadı,bu dönemi Cumhurbaşkanlığı seçimine kadar geçeçek süre olarak düşünüyorum.Haziranda açıklanacak temel ekonomik göstergeler çok hassas ve önemli,şansımız dövizin bollaşacağı yaz aylarına giriyor olmamız.
R.Mundell’in bir sözünü söylemeden bitiremiyeceğim;
“Ne yazık ki hem enflasyonu düşürecek hem dış ticareti dengeye getirecek bir kur düzeyi yoktur.”
Tunç K.
guzel yorum olmus Tunc Bey.
Yorum Gönder