Emekli Zammı ve Emeksiz Emeklilik

Değerli ekonomist Deniz Gökçe sosyal güvenlik konusunda bu ülkenin önde gelen uzmanlarından bir tanesidir, aynı zamanda görüşlerinde de popülizmden kaçınan ve bunu yorumlarına yansıtmayan ender yazarlardandır. Türkiye ise garibanizm ve popülizm pençesindeki bir ülkedir. O yüzden bu ülkede emeklilik, emekli maaşları, emekli zamları, emeklilik yaşı, SSK Bağkur ve Emekli Sandığı sistemlerinin çarpıklıkları konularını objektif olarak analiz etmek de yürek ister. Deniz Gökçe her zaman olduğu gibi bugünkü yazısında da hiç çekinmeden, sağa sola yaranma kaygısı gütmeden gerçekleri ortaya dökmüş. Yazısının ana fikri: dün yediğimiz hurmalar bugün içimizi tırmalar.

Bir kaç gün önce Yigit Bulut'a cevaben IMF anlaşması ve faizler üzerine bir yazı yazmıştım. Deniz Gökçe de benim Yigit Bulut yazısinda belirttiğim gibi dün yediğimiz hurmaların bugün içerisinde bulunduğumuz hazin durumu doğurduğunu söylüyor. Yazısından iki tane veri kullanacağım, bir de ülkenin içerisinde bulunduğu bu vahim duruma toplumun uyanamamasının nedenlerinden biri olan akademisyenler hakkında söylediği sözleri aşağıya aktaracağım:

“Ne yazık ki SSK tarafından finanse edilen ve basılan kurumun tarihi kitabı olsun, ne de bireysel emeklilik kurumları tarafından finanse edilen ve Tarih Vakfı tarafından sosyal güvenlik konusunda yazdırılan kitap, ülkemizdeki ve dünyadaki gerçekleri ve yaklaşımları aksettirmemektedir, tamamen ideolojik yazılmıştır. Bu nedenle siyasetçi ve sendikacıların, emeklilik reformunu baltalayan girişimlerine akademik camia ayıpları da ortaktır!”

Deniz Gökçe Türkiye’deki 7,3 milyon emeklinin ortalama emeklilik yaşının 46 olduğunu belirtmiş, ayrıca 18 yaşında emekli primi ödemeye başlayan bir çalışanın ise 77 yıllık hayat beklentisi olduğunu söylemiş. Yani 18 yaşında Türkiye’de çalışmaya başlamış ortalama bir kişi 28 yıl çalıştıktan sonra emekli olup, 31 yıllık emeklilik yaşantısı sürdürüyormuş. Nasıl olabilir böyle birşey yahu, aklınız alabiliyor mu? Devletin yaptığı Ponzi sistemi (ya da Titan Saadet Zinciri) denilen dolandırıcıların kullandığı sistemin yasal halidir. Bugün gençlerden alır, bugün yaşlılara ödeme yapar, gençlere de gelecekte onlar yaşlandığı zaman o zamanki gençlerden para toplayıp ödeme yapacağı vaadinde bulunur. Bu sistemi insanlar kendi başlarına yapmış olsalardı, 28 yıl çalışıp 31 yıl emeklilik sefası sürmek için Amerika’daki yatırım bankalarında çalışan parlak çocuklardan ya da kelli felli hedge fon yöneticilerinden olmaları gerekirdi. Yatırımlarınıza elde edeceğiniz getirinin reel olarak %0 olduğunu varsayarsak ortalamada gelirinizin %50’sinden daha fazlasını biriktirerek ancak bu şekilde bir yaşantıyı finanse edebilirsiniz. Devletin sizin gelirinizden yaptığı sigorta kesintileri gelirinizin %50’si kadar mı? Tasarruflarınızdan elde edeceğiniz ortalama reel getirinin ekonominin (ekonomi nedir?) reel büyüme hızına eşit olduğunu varsaysak bile bu devletin kesmesi gereken vergi oranını makul seviyelere çekemiyor. Sihirbazlar bile bizim devletin yaptığı gibi 30 yıl emeklilik sistemi numarasını hayata geçiremezler.

Anlayacağınız üzere şimdiki sistem gençlerden para çalıp bugünün yaşlılarına dağıtmak üzerine kurulmuş, ve çok uzun bir süre de sürdürülebilecek bir sistem değil. Zaten ülke gelirinin %5’i kadar bütçe açığını da şimdiki yaşlılara bu güdük emekli maaşlarını ve emekli ikramiyelerini öderken yaratıyoruz. Oysa Türkiye gibi genç bir nüfusa sahip bir ülkenin emeklilik sisteminin fazla vermesi gerekirdi bu günlerde. Bu problemin çözümü nedir? Çözüm basit, isteseniz de istemeseniz de ne olacağını sizlere söyleyeyim.

Bernie Madoff isimli sözde hedge fon yöneticisi 2008’de küresel krizin çıkmasıyla yakayı ele verdi ve milleti $50-60 milyar dolandırdığı anlaşıldı. Paraların hepsi kendi cebine gitmiş değil tabii ki. Ona yatırım yapan insanlar her sene %11 civarında bir getiri elde ettiklerini düşünüyorlarmış, yani adama $1 milyon verdiler diyelim, 12 sene sonra bu paranın yaklaşık $4 milyon olduğunu zannediyorlarmış. $60 milyar rakamı bu “$4 milyon rakamlarının toplamı”. Tabii kriz çıkınca bu ilüzyon da anlaşılmış oldu. Değerli dostlarım, bugün Türkiye’de emekli olmayı düşleyenler de bir ilüzyonun bir parçası. Devletin kendilerine 30 sene bakacağını düşünüyorlar. Bu kişiler emekli oldukları zaman veya emekliliklerinin üzerinden bir 10-15 yıl geçtikten sonra bir de farkedecekler ki devlet verdiği sözleri tutacak durumda değil. Mümkün mü böyle bir şey yahu, hiç aklınız alıyor mu, insanlar 28 yıl çalışsın 31 yıl emeklilik yapsın. Dünyanın neresinde görülmüş bu? Neticede devlet emeklilere yaptığı ödemeleri, emekli ikramiyelerini, maaş zamlarını azaltarak sistemi döndürmeye gayret edecektir, 30 yıl emeklilik hayali kuran sizlerse en yaşlı ve dirençsiz olduğunuz bir zamanda bu kötü tabloyla karşılaşacaksınız. Alacağınız emekli aylığı beklediğinizin çok altında olacak.

Değerli dostlarım, maalesef tablo bu. Kendimizi kandırmayalım. Medyadaki köşe yazarlarını, sendika başkanlarını, politikacıları dinlerseniz 55-60 yaşında emekliliği mezarda emeklilik olarak size yansıtıp prim toplamaya çalıştıklarını görürsünüz. Isterseniz gözlerinizi kapatmaya ve gerçekleri inkar etmeye devam edin. Ama inkar edemeyeceğiniz bir kaç gerçek daha söyleyeyim sizlere. Yuvarlak rakamlar verecegim. Türkiye’de 70 milyon nüfus var ve bunun sadece 25 milyonu işgücüne dahil. Bunların da 4 milyonu işsiz, geriye kalanların 9 milyonu da kayıtdışı çalışıyor. Yani kayıt içerisinde emeklilik primi yatan aşağı yukarı bir 12 milyon kişi var sadece. Bu 12 milyon kişi de 7,5 milyon emekliye bakamıyor haliyle. O yüzden de herkesten toplanan vergiler emekli aylıklarının ödemesine gidiyor. Günü geldiğinde işsizler de kayıtdışı çalışanlar da bir şekilde emekli olacaklar. Öte taraftan ker kadın sadece 2,1 çocuk doğuruyor bu günlerde. Yani Türkiye’nin nüfusu böyle giderse bir müddet sonra sabitlenecek. Yeni doğanların sayısı emekli olacaklardan daha az olacak ileriki bir tarihte. Yani sistemin döndürülmesini doğurganlık oranındaki gelişmeler de iyice zora sokacak. Bunun çözümü de herkesi 3 çocuk yapmaya teşvik etmek değil tabii ki.

Ne kadar erken soruna çözüm bulursak ileride o kadar az acı çekeriz. Gençlerin ise bugünden kendilerini hazırlamaları lazım, devletin emekli olduklarında kendilerine bakamayacağını göz önüne alsınlar, ona göre tasarruf yapsınlar. Bundan kaçış yok, her ponzi sistemi bir gün elinizde patlar.

Not: Yazı çok uzadığı için eskiden yayınlanan emeklilik sisteminin geçmişte nasıl olduğunu, emekli maaşları ve emeklilik ikramiyesini anlatan yazımızı okumanızı öneririm.