Kuresel Ekonomi Nedir, Ne Demektir

Kuresel ekonomi nedir ne demektir diye merak eden bir okuyucumuzun sordugu sorulari sizlerle paylasmistik. Vaktimiz fazla yok hemen cevaplayalim.

1. Cin'de enflasyon yukselir mi? Son 4 yil icerisinde hammadde piyasalarinda meydana gelen degisimlerin bilmem farkinda misiniz? Bir cok hammaddenin fiyati uce dorde katlandi. Petrol ureticileri, komur ureticileri, celik ureticileri, demir cevheri ureticileri, bakir ureticileri, misir ureticileri, bugday ureticileri bayram ediyorlar. Bundan 30 sene once bu gelismeler dunya ekonomisini resesyona sokmaya yetecek gelismelerdi. Bugun ise, birakin bunlarin enflasyon yaratmasini, dunya buyumesi son dort yilda senelik ortalama %4.9 hizda buyuyor. Sebep? Kuresellesme, teknolojik gelisim, verimlilik artislari.

Cin, enflasyon ile parasinin degerini ufak miktarlarda arttirarak kolaylikla mucadele edebilir. Simdi de izledikleri yol budur. Paralarini dolara karsi senede %2-3 arasinda degerlendirerek enflasyonun yukselmesinin onunu kesiyorlar. Iceride ise faizleri yukselterek balon olusmasini engellemeye calisiyorlar. Durum bundan ibarettir.

Hisse Yorumları   Küresel ısınma Karikatürleri  Pesimist Nedir?  Fraktal Nedir  Borsa Nasıl Oynanır  inovasyon nedir

2. Amerika'da bazi tribunlere oynayan politikacilar Cin'in revaluasyon yapmasini istiyorlar. Akillari sira boyle bir gelisme Amerikali ureticilere avantaj saglayacak ve Cin'den ithal edilen miktar azalacak. Birincisi, %3-5'lik revaluasyonun Amerika'ya bir faydasi olmaz. Ikincisi, Amerikan para birimi euroya karsi onemli olcude deger kaybetti. Gitsinler baksinlar bu ithalati ne kadar azaltmis (Tugrul bunu pas olarak alabilir mi bilemiyorum). Ucuncusu, Cin'in ciddi bir revaluasyon yaptigini farzedelim, bu sefer de Cin'in yaratacagi boslugu diger ulkeler (Hindistan, Vietnam, Banglades) dolduracaktir. Yani Amerika'nin disaridan ithal edilen urunleri uretmesini beklemek sacmalik olur, isi gucu birakacagiz tava yapmaya mi baslayacagiz tekrardan? Yuksek ucret kazanmak istiyorsaniz katma degeri yuksek urunler uretmeniz gerekir, bu isler tava yaparak olmaz. Kaldi ki tava yapmaya baslasak, bu sefer de bu endustrilerde calisan "kacak" Meksikalilardan sikayet etmeye baslayacagiz.

Anlayacaginiz, Cin'e yapilan baskilar her durumda istenilenden farkli sonuclar doguracaktir. Biz buna ekonomide "The Law of Unintended Consequences" diyoruz. Genelde politikacilarin ortaya attigi cozum onerilerinin tamami bu kuralin gazabina ugradigindan dolayi biz serbest piyasa ekonomisini savunuyoruz.

Ayrica Cin'e niye baski yapiyoruz ki? Adamlar kole gibi calisip uc kurusa bize tava satiyorlar. Simdi Araplar bize $10'dan petrol satmaya kalksa, "dur kardesim ucuza satiyorsun fiyatlari arttirsana" mi diyecegiz? Salak miyiz biz?

3. Bernanke Cin'e tavsiye verirken abesle istigal etmis. Sana ne adamlar paralarini ister harcarlar, ister gomerler.

4. Dedigim gibi Cin parasini ufak ufak degerlendirerek enflasyon problemini cozebilir. Geriye iceride balon olusmasi problemi var, bunu da vergilerle oynayarak kontrol edebilir. Bence Cin icin ortada tehlikeli bir durum yok. Hatta adamlarin onlerindeki en tehlikeli durum enflasyon degil devaluasyondur.

5. Amerika'da ev fiyatlarinin artmasinin ardindaki sebep faiz oranlarinin dusuk olmasidir. Insanlar %5 nominal faizle ev alabiliyorlardi. Odedikleri faizi gelir vergisinden dusebildikleri icin odedikleri subvansiyon sonrasi nominal faiz %3 civarinda gerceklesiyor aslinda. Enflasyon oranlari da %3'e yakin gerceklestigi icin neredeyse SIFIR reel faize borclanarak ev sahibi olabiliyorlardi. Simdi reel faizlerin SIFIR oldugu bir ortamda hangi salak ev sahibi olmak istemez? Kaldi ki hammadde fiyatlari da arttigi icin ev fiyatlari her sene artiyor, neticede bu is cok karli bir yatirim olarak karsimiza cikiyor. O yuzden balon vardi da, bilmem neydi de gibisinden yapilan yorumlara guluyorum. Kaldi ki bu yorumlar 2003 yilindan beri yapiliyor. Insanlar dusuk faizlerin ev fiyatlari uzerindeki etkilerini hesaplamaktan bu kadar mi acizler?

Reel faizler niye dusuk? Cin ucuza ithalat yaparak hem enflasyonu dusuruyor, hem de ellerindeki dolarlarla Amerikan hazine bonolari alarak faizlerin dusuk olmasina sebep oluyor. Bir kez daha soyluyoruz. Uyandirma kerizi bulandirir denizi.

Peki Cin 1 trilyon dolarlik rezervlerini dolasima sokmaya kalkisirsa ne olur? Nasil olacak bu is? Elindeki hazine bonolarini satmasi lazim. Demek ki birilerinin hazine bonolarini almasi lazim. Cin hazine bonosu satarken ortaya para cikiyorsa, trade'in oteki tarafindaki adam da hazine bonosu alirken piyasadan para cikiyor demektir. Neticede yeni tek bir kurus yaratilmiyor anlayacaginiz.

Ortada bence risk yaratacak bir dengesizlik yoktur. Cin kendi halinden memnundur, durumunun bozulmasi zordur, Amerika kendi halinden memnundur, alan memnun satan memnun olduguna gore bu ticaret neden bozulsun?

Devam edecegiz.