AYI Borsasi: Steven Roach

Amerikan borsasinda karamsar beklentiye sahip olan kisilere "AYI" denir, eger iyimserseniz "BOGA"sinizdir. Burada yorumcularin ve yatirimcilarin cogu genelde bogadir, arada sirada bunlarin arasindan ayilar da cikar. Benim takip ettigim ayilarin basinda Morgan Stanley'in basekonomisti Steve Roach geliyor, adam aynen bizim Turkiye'deki yorumcularin bir kopyasi. Amerika icin hem cari aciktan dolayi hem de butce acigindan dolayi karamsar tahminlerde bulunuyor. Buna da yeni baslamis degil, ben 3 senedir takip ediyorum adami, basindan beri boyle. Her sene Amerikan ekonomisinin resesyona girme olasiligini %30-40 arasinda tahmin ediyor, ekonomi de inadina %4-5 buyuyor.

Adam sagolsun Amerika'nin 800 milyar dolarlik cari acigini nasil kapatabilecegi konusuna kafasini cok yoruyor. Vardigi sonuc su: dolarin diger tum para birimleri (ozellikle Cin ve Japon) karsisinda onemli olcude deger kaybetmesi gerekli. Bunun yaninda icerideki talebin kesilmesi icin de faizlerin yukari gitmesi lazim. Boylece icerideki gayrimenkul destekli talep azalacak, doviz kurlarindaki artis neticesinde ithalata olan talep azalacak, ve yuksek faizlerden dolayi insanlar daha fazla para biriktirecekler, yabanci sermaye girisine ihtiyacimiz kalmayacak diyor. Ozellikle Cinliler ve Japonlar onemli miktarlarda Amerikan hazine bonolarindan satin alip paralarinin degerlerini dusuk tutmayi basariyorlar.

Turkiye de Amerika'ya benzer problemlere sahip: hem cari acik veriyor hem de butce acigi var, insanlar parasinin asiri degerli oldugunu dusunuyor ve bir ic talep balonu oldugunu iddia ediyor. Steven Roach'in istedigi gibi Turkiye'de faizler yukseldi ve Turk lirasi diger para birimlerine karsi onemli olcude deger kaybetti. Bakalim onumuzdeki aylarda cari acigimiz nasil degisecek!!!

Aylarca beklemenize gerek yok, ben size ne olacagini soyleyeyim. Eger doviz kuru ve faiz bu seviyelerde (veya daha yuksek) seyrederse cari acigimizda hemen bir azalma gorecegiz. Uc dort milyar dolar falan. Her sey karamsarlarin istedigi sekilde gerceklesirse cari acigimiz tas catlasa $15 milyara iner. Yani cari acigimiz biraz azalir, hepsi o. Pompada benzinin litresine pasa pasa 3.5-4 YTL oderken sevincimizden "ne guzel cari acigimiz azaliyor" diye cigliklar atariz.

Cari acigimiz niye sifirlanmaz onu aciklayayim. Hatirlayanlar hatirlarlar, bundan ben deyim 3 sene once siz deyin 5 sene once Turkiye'de cok buyuk bir kriz oldu. Dolar 1.15 YTL seviyesine, reel faizler %40 civarina yukseldi, buyume rakami ise negatif %10'a yaklasirken cari acigimiz ne yapiyordu dersiniz? Durun once bir ayarlama yapalim, 2001 yili Nisan ayindaki 1.15 YTL'lik dolar kurunu enflasyon oraninda arttirirsak bugunku karsiligi (son 5 senede fiyatlar yaklasik 2.55 kat artmis, Amerika fiyatlari ise 1.15 civarinda artti, demek ki 2001'deki dolar kurunu 2.4 ile carparsak bugunku karsiligini bulabiliriz) 2.75 YTL. Yani bugun dolar kuru 2.75 YTL olsa ve ekonomi tren carpmisa donse ve petrol fiyatlari ucte birine dusse cari acigimiz kaybolur ve 3.3 milyar dolar fazla veririz.

Maalesef kullanmak zorunda oldugumuz petrol ve dogal gaz fiyatlarindaki artis 2001 senesine gore faturamizi 13-15 milyar dolar daha arttiriyor. O yuzden derin bir krize girsek bile cari acigimiz sifirlanmaz. Insanlarin anlamadigi veya anlamak istemedigi olay cari acigin ekonominin yapisindan dolayi kaynaklandigidir ve oyle kur-faiz ayarlamalariyla kaybolmayacagidir. Bu Turkiye icin de boyledir, Amerika icin de.

Klavyemizde tuy bitti yahu.

Borsa nedir?
Borsa nasıl oynanır
Hisse Yorumları
Ekonomi nedir
GSYH, CPI ve GSYH Deflatoru
Fraktal nedir?
Çernobil Faciası