Ismet Inönü ve 2. Dünya Savaşı Yılları

Atatürk Yönetiminde Türkiye Ekonomisi ve Büyük Buhran Sırasında Türkiye Ekonomisi başlıklarını taşıyan ve içinde bir sürü yanlışlarla dolu iki yazı yayınladık. Ana amacımız Cumhuriyet’in ilk yıllarında olan biteni anlamak. Atatürk’ün 1938’in sonunda ölümünün ardından ipleri eline alan Ismet Inönü yönetiminde 2. Dünya Savaşı ve sonrasında Türkiye ekonomisinin performansına kısaca değineceğim bu yazıda.

Bu yazıları yazmak inanamayacağınız kadar çok vakit alıyor; elimizdeki verilerin doğruluğu da tartışılır. Buna rağmen bu konuları karıştırmazsak hiç bir şekilde bir şey öğrenemeyeceğiz. O yüzden deşmeye devam ediyoruz. Daha önce de söyledim, ben Türk ekonomi tarihi konusunda oldukça cahilim, o yüzden bu yazılar üzerinde bu kadar vakit ayırmamın asıl amacı kendimi eğitmek. Siz de arada pozitif dışsallıktan yararlanıp iki satır bir şey öğrenirseniz ne mutlu size.

Hemen rakamlara geçelim:

Göreceğiniz üzere 1939 yılında Savaş başlayana kadar ekonomimiz Atatürk döneminden kalan ivme ile %6,9 büyüyor, sonrasındaki 10 yılda ise kümülatif %0,7 küçülüyor. Yerimizde saymak diye buna denir ama öyle değil. 2, Dünya Savaşı süresince 1940-1945 arasındaki 6 yılda ekonomimiz tam tamına %35 küçülüyor. Ben Savaşa girmedik zannediyordum, girmekten beter olmuşuz. Bu sürede nüfusumuz da 1 milyon kişi artarak kişi başına düşen gelirin daha da gerilemesine neden olmuş.

Ne yaptık biz 2. Dünya Savaşı sırasında yahu? Insanları tarımdan ve üretimden çekip asker mi yaptık? Üretimi %35 düşürmek için iş gücünün %35’inden fazlasını (verimliliğin biraz arttığını varsayarsak) kenara oturtmuş olmamız lazım. Cumhuriyet tarihinin en kötü 6 yıllık büyüme süreci bu. Hani geçen sene gazetelerde “Rekor Küçülme” başlıklı bir sürü haber görüyordunuz ya, o haberler yanlış. Bir çeyreklik %14,7’lik küçülmeye bizim medya “rekor” diyor. Kardeş, bizim ekonomimiz 1945 yılının tamamında %15,3 küçülmüş, o çeyreklerden bir tanesinde %20-25 dahi küçülmüş olabiliriz.

Savaş sonrasındaki rakamlar daha abuk. 1946 yılında %32,1, 1948 senesinde ise %16,4 büyümüşüz. Eminim insanlar kendilerini hiç zenginleşmiş hissetmemişlerdir. Marshall yardımı hangi senelerde yapıldı? Şimdi araştırmaya ve yukarıda sunduğumuz rakamları açıklayacak teorileri üretmeye vaktim yok. Bilgisine güvenen, veya ben iyi araştırma yapabilirim diyen varsa kendini göstersin. Sonra “devlet fırsat vermiyor, köşe yazarı olamıyoruz, tanıdık falan da yok torpil yapsın” diye sızlanmayın. Tam anlamıyla gizemli bir dönem, biraz gayret ederseniz üstesinden gelirsiniz.