Devalüasyon Nedir? Venezuella’nın Politikası

Bu yazida devalüasyon nedir sorusunu Venezuella ornegiyle anlatacagiz. Eski Türk filmlerinde Turist Ömer uzay mekiğinin yönetimini ele geçirir ve seyirciyi gülmekten yerlere seren türlü türlü şaklabanlıklar yapar ya, işte Venezuella Başkanı Hugo Chavez’in ekonomi politikalarını duyduğum zaman aklıma hep bu gelir. Para basarak zenginliğe ve refaha ulaşılamayacağını, fiyatları kontrol ederek ve devalüasyon yaparak sistemi daha da çarpıklaştırıp istemediğiniz ve beklemediğiniz kişileri zenginleştireceğinizi mikro iktisata giriş derslerini tam anlamıyla kavramış herkes bilir. Tabii mikro iktisat derken kastettiğim bizim köhne devlet üniversitelerinde “muhasebe” bölümünün alt dalı muamelesine maruz kalan, iktisatın temel prensiplerini dahi kavramamış sosyalist eğilimli politik kişiler tarafından verilen dersleri –daha doğrusu propagandaları- kastetmiyorum.

Hugo Chavez tam anlamıyla bir ekonomi cahili ve ülkesine verebileceği en büyük zararı iktisadi dayanağı olmayan sosyalist politikalar vasıtasıyla veriyor. Ülkelerin harcayabileceği miktarlar belirlidir, bunların üzerine çıktığınız zaman bunun finansmanını iki şekilde yapabilirsiniz. Birincisi daha çok borç alırsınız, ikincisi para basarsınız. Eğer borçluluk oranınız yüksek değilse, güvenilir bir borçlanıcı iseniz, ve borç verenler yüksek bütçe açıklarının geçici olduğunu düşünüyorlarsa çok büyük bir bedel ödemeden (faiz artışından bahsediyorum) borçlarınızı çevirebilirsiniz. Petrol zengini de olsa Venezüella bu durumda değil, finansal piyasalar hiç bir şekilde hükümete güven duymuyor ve bunun neticesinde ucuz fiyatlara borçlanmak pek mümkün değil. O zaman geriye yapabilecek iki alternatif kalıyor. Ya harcamaları bütçe gelirleriyle mantıklı seviyelere çekeceksiniz ya da enflasyon vergisi adını verdiğimiz gizli vergiyi devreye sokarak bütçeyi denkleştireceksiniz. Yani devletler havadan para yaratamıyorlar, yaratamazlar da.

Turist Ömer Hugo Chavez de bugün çok egzantrik bir ekonomi kararına imza atarak üç aşamalı bir döviz kuru belirlemiş. Ekonomi Türk blogunda da geçmişte kura müdahale edilmesini isteyenlerle dalga geçme amaçlı böyle bir politika gündeme getirilmişti. Dışarıdan ithalat yaparken döviz kuru çok düşük olsun, dışarıya ihracat yaparken ise çok yüksek olsun şeklinde. Işte bizim kurnaz Chavez de böyle bir devalüasyona bugün imza atmış. Dünyada o kadar akıllı insan ve ekonomist var, hiç birisinin aklına bu politikaları uygulamak ve tavsiye etmek gelmemiş, Hugo Chavez kendi zekasından bulmuş. Her ülkeye böyle bir “lider” şart. Chavez’in müthiş şok icadı şu şekilde:

Geçen hafta 1 Amerikan doları 2.15 Venezüella bolivarı iken gerçekleştirilen devalüasyon sonucu iki çeşit kur belirlenmiş. Temel ihtiyaç maddelerini ve ilaç ithal ederken kur 2,6’ya yükseltilmiş, cep telefonu televizyon gibi lüks maddelerin ithalinde ise 4,3’e. Karaborsa’da ise 1 dolar 6,48 bolivardan işlem görüyormuş. Iktisat öğrencilerine bir kaç soru yöneltelim, madem iktisat okuyorlar, hakkını vererek cevaplasınlar. Karaborsa’daki fiyat neden devletin belirlediği fiyatın çok üzerinde? Chavez’in getirdiği bu 3 kademeli döviz kuru sistemi ne tür çarpıklıklara neden olur? Işini bilen bir kişi bu sistemi kullanarak nasıl zengin olur?

Bu devalüasyondan sonra artık kimse Venezuella’yı tutamaz herhalde. Adamların rekabet etme güçleri bir gecede iki katına çıkmış oldu, bundan sonra “Venezuella Kaplanları” veya “Kuru Düşür Refaha Er” şeklinde yeni kitaplar rafları süslemeye başlar, Chavez de Ege Cansen’i başdanışmanlığa getirir.