Gelecege Yonelik Beklentiler

Deniz Gokce bugun iktisatcilarin gelecegi tahmin etme yeteneksizlikleri konusunu islemis ve gelecege yonelik beklentilerden bahsetmis. Kaynak olarak da NYT'dan Daniel Gross'un yazisini gostermis. Kendi gorusu su:

"Ama bugün insanların beklentilerinin çok önemli olduğunu ve beklentilerin ekonomide sonucu önemli şekilde belirlediğini, bu nedenle geleceğe dönük “mekanik” tahmin yapanların sık sık çuvalladığını da düşünmekteyim. Beklentileri siyasi veya ideolojik veya cehalet gibi nedenlerle bozduğu oranda, medyanın da çok yıkıcı ve yanıltıcı olduğu kanısındayım. Sonuçta iktisatçıların (Iktisat nedir) ne borsa gibi finansal piyasaları, ne de reel ekonomiyi tahmin konusunda güçlü bir becerileri olduğu kanısında değilim."

Bütçe Nedir    iktisat Nedir    Borsa Yorumları    Kredi Faiz Oranları    Türkiyede Ödenen Vergiler, Vergi Türleri

Biz ne dusunuyoruz bu konuda? Evet, beklentiler cok onemlidir. Evet, medya beklentileri siyasi, ideolojik veya cehalet gibi nedenlerle bozmaktadir. Ancak, piyasalarda politik hayatta karsilastigimiz anlamda bir demokrasi yoktur. Yani cogunlugun egilimi her zaman neticeyi belirlemez. Bir anlamda parayi veren dudugu calar, parasi olmayan adamin beklentisinin cok bir anlami yoktur.

Ote yandan genellikle parasi olan adam ayni zamanda kafasi calisan adamdir ve ortada gerizekali bir beklenti var ise bunu kendi cikarina degerlendirmesini bilir. Biz buna "smart money" diyoruz. Cogu zaman dogru analiz yapmasini bilenler kazanir, genelikle yanlis beklentilere sahip kisilerse kaybeder. O yuzden ben medyanin Turkiye'de esit agirlikli ortalama beklentileri sekillendirmede etkili oldugunu, ancak servet agirlikli ortalama beklentileri sekillendirmede etkisiz oldugunu dusunuyorum. Bu yuzden de Turkiye'de finansal piyasalarda para kazanmanin kolay oldugunu dusunuyorum (bu Turkiye'deki finansal piyasalarin tahmin edilebilirliginin kolay oldugu anlamina geliyor). Haa, bu Turkiye'deki dogru durust egitimi olmayan ekonomistlerin, veya egitimi olup da analiz kisirligi ceken ekonomistlerin tahminlerinin dogru oldugu anlamina gelmez, bunu da belirtelim (Asaf Savas'in kulagi cinladi mi acaba?).

Ozetle, medya aslinda kendisinden etkilenebilecek kadar cahil kisilerden, bilgi sahibi analiz yetenegi olan kisilere servet transferi yapilmasini kolaylastirarak piyasalarin daha cabuk mukemmellesmesine (efficient markets) katkida bulunmaktadir. (Ben bugun medyayi cok katalizor gordum canim, ha ha ha)

Peki Turkiye'deki piyasalar efficient mi? Hayir degil. Bu hafta basinda Eczacibasi Ilac'in ilac operasyonlarinin buyuk bir kismi yabancilara satildi. ECILC hissesinin gayrimenkul (Kanyon) varliklari da goz onune alindiginda pazartesi gunku kapanis fiyati yabancilarin odedigi fiyatin %42 altinda idi. Sali gunu ne olmasini beklersiniz? Hissenin yukari cikmasini degil mi? O gun hisse yuzde 5'den fazla dustu. Icimden hangi gerizekali bu kagidi satiyor diye soruyorum, muhtemelen yine profesyoneller keriz silkeliyorlardir diye acikliyorum dususu. Sali gunu kagit 5.50 YTL'ye kadar dustu, bugun ise (persembe) ilk seansi 6.75 YTL'den kapatmis. Iki gunde %25 artis, saka gibi, ama bizim piyasalarin hala efficient olmadigini, gercek anlamda profesyonel para yoneticilerinin cok buyuk paralar kazanabileceklerini gosteriyor.

Simdi bir de ayni soruya yurtdisi piyasalar acisindan cevap verelim. Burada medyanin ortalama beklentiyi etkileme durumu bile oldukca sinirli, kaldi ki Turkiye'deki gazeteler gibi amator degil profesyonel gazetecilik yaptiklari icin kredibiliteleri cok yuksek oldugundan beklentileri bir miktar etkileyebiliyorlar. Ama asil onemli olan Amerika'da parasi olan adamlarin coklugu ve piyasalarin derinligi. Bu yuzden Amerika'da yukarida bahsettigim ECILC orneginde oldugu gibi sacmaliklar gormek pek mumkun degil. Ama Amerikan piyasalarinda da yer yer verimsizlikler var; bunlari ileri matematiksel yontemler kullanarak ortaya cikarmak ve dusuk miktarlarda kar yapmak mumkun. Hedge fonlarin islevi de bu aslinda. Amerikan piyasalarinda gozle gorulemeyecek fiyatlama hatalarini hizli islem yaparak ortadan kaldirarak para kazanmak.

Haa, makro anlamda Amerikan piyasalarinda inefficiency (ne bileyim Turkce karsiligini, verimsizlik?) yoktur. Bu nedenle ekonomistler (en krali bile) ekonominin gidisini tahmin edemezler. O yuzden bu konuda NYT hakli, Deniz Gokce de hakli.

Son bir noktaya deginmek istiyorum. Hedge fonlar insanlara acgozlu risk seven yaratiklarmis gibi tanitiliyor. BDDK baskani Tevfik Bilgin piyasalarin kontrolunu hedge fonlar ele gecirdi, hedge fon canavari hepimizi cig cig yiyecek seklinde bir konusma yapmis. Allah akil fikir versin, ne diyeyim; piyasa duzenleyicilerinin en tepesindeki adam boyleyse bizim medyadaki gariban ekonomi muhabirlerine yuklenmemiz bosuna.