Beklentiler beklenmeyen sonuçlar dogurmak zorundadir.

Kaos teorisi konusu açılmışken uzun vadede ‘öngörülemezligi’ yaratan temel etmenin beklentilerin bizzat kendisi oldugunu kanitlamaya çalistigim Aralik 2004’den kalma bir yazimi biraz kisaltarak aktaracagim. O dönem haril haril ‘tarih alamassak ne olur, batarmiyiz ?’ sorusuna cevap araniyordu. Gördügünüz gibi zaman geçiyor ama sorunlarimiz formatlari disinda hiç degismiyor.

Bugünlerde akilli beklentiler yaratmanin önemi ve faydalari üzerinde sikça durulmaktadir. Sizce beklentilerden çok sey beklemek dogru mudur ? Oyuncularin beklentileri dogrultusunda erkenden pozisyon aldiklarini varsayalim. Akilci beklentiler; sirf 'akilli' olduklari için oyunculari zararlardan kurtarir, kar etmelerini saglar diye umuyoruz. Aksi takdirde onlara 'akilli' ismini yakistirmanin bir anlami olmazdi. Size çok iddiali gelecek belki ama 'Bir beklenti ne kadar akilci olursa olsun, eger fazla sayida oyuncu tarafindan paylasiliyor ve bu dogrultuda pozisyon aliniyorsa beklenmeyen sonuçlar dogurur' önermesinin dogrulugunu kanitlamaya çalisacagim. Baska bir ifadeyle piyasa oyunun sonunda çok sayida oyuncuyu 'akilli' ilan edemez, çünki herkesi zengin edecek kadar kaynagi yoktur.

Iflas Nedir  Borsa Nedir  Hisse Senedi Nedir  Risk Nedir  Libor Nedir  Ikame Etkisi Nedir

Fakat 'bir süre' oyuncular kazanmis gibi gözükürler hiç süphesiz. Ilginç olan; bu süre içinde kazanmis gözükmek için beklentinin akilli olmasina ihtiyaç duyulmadigi, yalnizca çok kisi tarafindan paylasilmasinin yeterli oldugudur. Bir örnekle anlatayim: Herkesin birbirini AB'den tarih almanin yarattigi 'mutlulukla' TL'nin deger kazanacagi konusunda gaza getirdigini varsayalim. Siz bu beklentinin 'kendisini' aptalca bulabilirsiniz. Ama eger pek çok kisinin bu beklentiyle hareket edecegini düsünüyorsaniz kervana katilmak 'akillica' olabilir. Beklenmeyen sonuçlar, asil bu beklenen dönemden sonra gerçeklesir. Pek çok spekülatör, çogunlugun beklentilerinin ne olacagini tahmin etmeye çalisarak kisa dalgalari yakalamaya ugrasabilir. Bu yöntemle para kazanmak/kazandirmak imkansizdir demiyorum ama çok oldukça zor oldugunu kabul edelim.

Kritik soru su: Beklentilerle iyi/kötü bir dalga yakalandiktan sonra kazançlarda süreklilik niye olmuyor? Hepbirlikte yüklenirsek gerçekligi (realite) degistiremez miyiz ? Hepimiz kazanamaz miyiz ? Piyasa, fiyat mekanizmalari vasitasiyla yalnizca mutlulugumuza engel olmakla kalmiyor bize süpriz de yapiyor. Örnekle açiklayayim: Bir malin veya hammaddenin kullaniminin artacagini piyasa oyunculari tarafindan önceden biliniyor olsun (Böyle bir seyin nasil bilinebilecegini ve paylasilabilecegini sormayin). Spekülatörler daha henüz extra ihtiyaç ortaya çikmadan stoklama giriseceklerdir. Stoklama, fiyatlari artirarak malin 'gerçek' kullanimindan kaynaklanan talebi düsürecektir. Yükselen stoklarlara karsilik azalan talep... Sonuçta fiyatlar tekrar düsmeye baslayacak.

Gelecekte bir malin talep edilecegini kesin olarak bilsek bile, bugünden satin alarak gelecekteki talebi ortadan kaldiriyoruz veya erteliyoruz. Buna 'ters köse sendromu' ismini verebiliriz sanirim. Bir beklentiden para kazanabilmek için onun akilli olmasi yeterli degildir, bu 'aklin' çok fazla kisi tarafindan paylasilmamasi da gereklidir. Yukardaki senaryoyu izlersek; 'gerçek talebin' olusabilmesi için beklentilerin negatife dönmesi, satisa geçilmesi ve malin ucuzlamasi gerekir.

Beklentinin ise yarayabilmesi için talep artisinin 'miktari' ve 'zamani' bastan bilinmek zorunda. %5 gerçeklesecek artisi %50 ile erkenden satin alamazsiniz. Zamanlama da en az miktar kadar önemli. Uzun dönemde sonucu ortaya çikabilecek beklentiyi erkenden satin alamak isinize yaramaz. Beklentinizin gerçeklestigi zamanda, ne için satin aldiginizi unutup çoktan satmis olursunuz.

Ne kadar iyi beklentiler olusturulursa sonuç o kadar iyi olur diye düsünemeyiz. Iyi sonuçlar dogru politikalari sabirla uygulamaktan geçer. Spekülatörlerin iyimser/kötümser beklentilerinin ülkenin zarariniza mi yoksa yarariniza mi çalistigini bastan bilemeyiz. Ülkemizde çok sayida kötümser olmasaydi belki isler bu kadar da iyi gitmezdi ! Beklentinin orta karari / ölçülü olani da yoktur. Çünkü referans noktamiz olmadigi için 'ortanin' neresi oldugunu saptayamayiz, ölçülülügün neye karsilik geldigini bilemeyiz. Peki 'belirsizlik' kötü müdür ? Hayir. Tam tersine BELIRSIZLIK istikrarin teminatidir. Sermayenin bir yerden diger yere hizli ve yüklü bir sekilde akisina engel olarak krizleri önler, kriz yaratmaz.

7-12-2004
ahmet çavusoglu