Enformasyon nedir?

Bu yazıda enformasyon nedir sorusunun cevabını vermeye ve enformasyonun neden önemli olduğunu açıklamaya çalışacağız. Enformasyon bazı alanlarda özel anlamlara karşılık gelmesine rağmen, biz en genel haliyle enformasyon kavramı üzerinde duracağız. Basit bir biçimde ifade etmek gerekirse enformasyon; bir objeyi, kişiyi, durumu veya olayı en azından bir yönüyle tanımlayan bilgilerdir.

Enformasyon, bilgi ve veri kelimeleri sıklıkla birbiri yerine kullanılsalar da bu üçü arasında farklılıklar vardır. Veri (data), bir şeyle ilgili yalın ve genellikle ölçülebilen bilgilerdir. Enformasyon ise veriye kıyasla daha komplike anlamlar içerir. Bilgi ise daha kapsayıcıdır; veri ve enformasyon bilginin birer alt-kümesidir. Enformasyonu anlamamızı ve yorumlamamızı sağlayan beceriler (know-how), tecrübeler ve düşünceler birer bilgi olmasına rağmen enformasyon değildir. Bu nedenle enformasyonun Türkçe karşılığı olarak biraz eskimiş de olsa malumat’ın daha uygun olduğunu iddia edebiliriz.[1][2] Ek olarak, enformasyon'un Türkçe'deki bir anlamı da haberleşmedir.

Bu kavramları anlamak için şu örneği verebiliriz: Petrolün fiyatının Temmuz 2008’de 145 dolar olması bir veridir. Petrol fiyatlarının Temmuz 2008’den Ocak 2009’a kadar geçen sürede 145 dolardan 30 dolar seviyelerine düşmesi ise bir enformasyondur. Bu enformasyonu yorumlamamıza ve portföy yönetimi yaparken lehimize kullanmamıza yarayan herşey ise bilgidir. Eğer elinizdeki enformasyonu yorumlayacak bigiye sahip değilseniz daha fazla enformasyon sadece daha fazla kafa karışıklığı yaratacaktır.

Enformasyon az önceki örnekte gösterdiğimiz üzere kararlarımızı etkilediği için iktisadi açıdan çok önemli bir kavramdır. Bu konuda daha detaylı bilgi almak için iktisat nedir ve asimetrik enformasyon nedir başlıklı yazıları okuyabilirsiniz.

Karar vermemize yardımcı olması dışında tek başına bir ürün olarak ele alındığında da enformasyon ilginç özellikler taşımaktadır. Enformasyonun en önemli özelliklerinden biri tüketimle azalan bir ürün olmamasıdır. Örneğin bir elmanın tamamını sadece bir kişi yiyebilir ancak bir enformasyona herkes sahip olabilir. Fakat bir enformasyona kaç kişinin sahip olduğu o enformasyonun değerini değiştirebilir. Enformasyonun değeri paylaşıldıkça düştüğü gibi bazı durumlarda tam tersine artabilir. Örneğin wikipedia'nın varlığını bilmek, daha fazla insanın wikipedia'dan haberdar olması ile değeri artan bir enformasyondur.

Enformasyonun başka ilginç bir özelliği de marjinal maliyetinin hemen hemen sıfır olmasıdır. Başka bir deyişle, enformasyon bir kez üretildikten sonra neredeyse sıfır maliyetle çoğaltılabilir. Enformasyonun üretim maliyeti ise her enformasyon için farklıdır. Cebinizde ne kadar para olduğunu öğrenmenin maliyeti sıfırken, marsta su olup olmadığını öğrenmenin maliyeti milyarlarca dolardır.

Elektronik devrimin sonucu olarak iletişim çok kolaylaşmış ve enformasyon patlaması yaşanmıştır. Bunun sonucu olarak enformasyonun iletilmesi, düzenlenmesi, yorumlanması ve bilgiye dönüştürülmesine olanak sağlayan teknolojiler önem kazanmıştır. Bu teknolojilerin tamamına enformasyon teknolojileri veya enformatik (informatics) denir. Enformatik kavramının Türkçe karşılığı ise bilişimdir.

Tüm bu gelişmeler yeni problemler ve dolayısıyla yeni fırsatlar yaratmıştır. Bu nedenle nasıl yakın geçmişte Google gibi aradığımız enformasyonu bulmamıza olanak sağlayan uygulamalar önem kazandıysa, yakın gelecekte de elimizdeki enformasyonu daha verimli kullanmamıza imkan veren teknolojilerin ön plana çıkacağını iddia edebiliriz. Enformasyon nedir başlıklı yazımız ilginizi çektiyse IBM’in bu konuyla ilgili hazırladığı bir tanıtım filmini link’e tıklayarak izleyebilirsiniz.