Bobrek Hastaliklari ve Nakli

Bobrek hastaliklari, organ bağışı ve nakli konularına daha önce Ekonomi Türk blogunda hiç bir yerde değinilmediği kadar değinildi. Böbrekle ilgili şikayetler arasında bobrek agrisi, bobrek iltihabi, bobrek tasi, bobrek yetmezliği ve böbrek kanseri yer almaktadır. Böbrek ağrısı, iltihabı ve özellikle böbrek taşı düşürmesi her ne kadar çok acı verici olsa da böbrek hastalıkları arasında kritik öneme sahip olan böbrek yetmezliği neticesinde hastaların yıllarca dializ makinasına bağlı kalarak yaşamak zorunda olmasıdır.

Türkiye’deki durum hakkında çok bir bilgim yok. Hastalık hastalıktır, insanların yakalanma olasılığı aşağı yukarı aynıdır şeklinde kaba bir varsayım yaparsak Türkiye’de yaklaşık 50,000 böbrek yetmezliği çeken yaşlı hastanın olması lazımdır. Nasıl hesapladığımı açıklayayım. Amerika’nın nüfusu 300 milyon civarında ve böbrek yetmezliği neticesinde dializ hizmeti alan yaşlı hasta sayısı 330.000 (kaynak, sayfa 180), yani her 1 milyon kişiden 1100’ü böbrek yetmezliği çekiyor. Amerika’daki böbrek bağış oranları Türkiye’den çok daha yüksek, bu da hasta sayısını bir miktar azaltıyor. Öte taraftan Türkiye’deki tedavi olmadıkları için hayatını kaybedenlerin sayısının daha fazla ve yaşlı sayısının daha az olduğunu da varsayarsak ve Türkiye’de her 1 milyon kişiden 700 tanesinin bu hastalıktan muzdarip olduğunu varsayarsak, böbrek nakline ihtiyaç duyan yaşlı hasta sayısı 50000 çıkar. Amerika’da yaşlı hastalara (emekliler bunlar) devlet baktığı için ve bu konuda rakamlar halka açık olduğu için bu grubu baz alıyorum.

Aklınıza gelecek ikinci soru ise bu hastaları tedavi etmenin maliyeti nedir sorusudur muhtemelen (ya da bir kısmınız “böbrek dediniz de karnım acıktı, akşam yemeğinde ne yiyeceğiz acaba” şeklinde de düşünüyor olabilir :) Bilmiyorum açıkcası. Amerika’da bu rakamın $13 milyar civarında olduğunu hesaplıyorum ama bu rakam Türkiye için nedir tahmin etmekte zorlanıyorum. Ancak Amerika’da hem ilaçların hem kiraların hem de işçilik ücretlerinin ve doktor maaşlarının çok daha fazla olduğunu bildiğimden Türkiye’deki maliyetler Amerika’nin %25’i civarındadır diye tahmin ediyorum ama bu rakam %20-40 arasında olabilir. Diğer bir şekilde ifade edersek Amerika’da bir hastanın senelik dializ masrafı $40000 iken Türkiye’de bu rakam $10000 civarındadır.

Lafı nereye getireceğimi tahmin etmiyorsunuzdur. Daha önce burada gündeme getirilen Türkiye’yi böbrek nakli konusunda dünya lideri yapacak görüşler ortaya atılmıştı. Blogumuzun gelecek ay piyasaya çıkacak olan “Ekonomide Hurafeler ve Gerçekler” başlıklı kitabında böbrek ve organ bağışı konularına genişce değiniyoruz. Kitapta önerdiğimiz sistemlerin detaylarına değinmeyeceğim ama bunun sonucunda ekonomimize olacak katkıdan bir miktar bahsedeceğim.

Sadece Amerika’da böbrek yetmezliği çeken böbrek hastalarının dializ masrafları için senede $13 milyar harcanıyor. Avrupa’daki rakam da $8-9 milyar civarındadır diye düşünüyorum. Japonya’daki rakamlar hakkında bir fikrim yok ama onların da $3 milyar civarında olduğunu varsayarsak bu iş için gelişmiş ülkelerde en azından $25 milyar para harcandığını hesaplayabiliriz. Harcanan para bir tarafa haftada 2-3 defa saatler boyunca dializ makinasına bağlanmak, damarlarınızda kimyasal maddelerin dolaşması ve çektiğiniz acı da cabası. Bu işin en etkili tedavi yöntemi ise böbrek nakli. Bir şekilde Türkiye’de tüm dünyadaki yaşlı hastalara yetecek kadar böbrek bulduğumuzu varsayalım (nasıl olacağını kitapta anlatıyoruz). Türkiye’de böbrek nakli fiyatlarını gelişmiş ülkelerdeki senelik dializ maliyetinin %80’i şeklinde belirlersek bu işlemden dolayı ekonomimize her sene $20 milyar kazandırabiliriz.

Bu sadece yaşlı hastalara böbrek naklini kapsıyor, karaciger ve diger organlarin naklini ve böyle bir endüstri ortaya çıkmasının yan faydalarını hesaba dahi katmıyor. Yaşlı hastaları baz almamızın nedenlerinden bir tanesi de devletler seviyesinde ikili bir anlaşma yaparak toptan fiyatlandırma yoluna gidebilecek olmamız. Yani Amerika devletiyle senelik $10 milyar karşılığı tüm ihtiyaç duyan 65 yaşının üzerindeki hastaların böbrek nakli işini biz üzerimize alacağız. Benzer bir anlaşmayı da daha sonra Avrupalı ve Japonlarla da yapabiliriz. Ayrıca hasta başına Amerikan devletinin ödediği ücreti hesaplayıp buna %50 prim ekleyerek böbrek naklini parası olan tüm dünya insanlarının hizmetine de sunabiliriz.

Devlet emeklilere zam yapıp emeklilik sisteminde olmayan 50 milyarlık ekstra ödemelere 3 milyar daha eklemek yerine bahsettiğimiz organ nakli sistemini nasıl hayata geçirebiliriz ve ülkemizle gelişmiş ülkeler arasındaki farkı nasıl azaltabiliriz diye çalışma yapsa daha iyi olmaz mı?