Krizin adini once dogru koymamiz gerekiyor, 10 gun once soyle acikliyorum:
Yatirim bankalari Moody's ve S&P gibi kredi derecelendirme sirketleriyle birleserek CDO adi verilen enstrumanlardan piyasaya cokca miktarda surmusler. Olaya konu olan CDO'larda collateral (teminat) olarak mortgage kredileri gosterilmis. Buraya kadar hersey normal. Problem dandik kredi skoruna sahip kisilere verilen mortgage'lardan olusturulan CDO'lara kredi derecelendirme sirketlerinin yuksek kredi notu vermis olmasi. Yani normalde B- kredi skoru verilmesi gereken CDO'ya kredi derecelendirme sirketleri A- gibi iyi bir not vermis. Piyasadaki oyuncular da bu A- notuna guvenerek bu kagitlardan almislar, simdi de bu kagitlar ellerinde patlamis.
Problem ev fiyatlarinin dusmesi degil, kaldi ki ev fiyatlari dusmuyor, sabit. Problem foreclosure'lar (yani mortgage'ini odeyemeyenlerin evlerine el konulmasi) da degil. Her ne kadar foreclosure'lar iki katina cikmissa da oran olarak sadece %1 civarindadir. Prime (yani yuksek kredi skoruna sahip kisilere verilen) kredilerin geri odenmeme yuzdesi %0.5, subprime (dusuk krediye sahip kisilere verilen krediler) kredilerin geri odenmeme yuzdesi ise %4.5'dir. Ancak prime kredilerin faiz oranlari %6-7 civarinda seyrederken, subprime kredilerin faiz oranlari %10 civarindadir. Yani su anki haliyle bile subprime kredi vermek cok karli bir istir. Problem yukarida belirttigimiz gibi kredi derecelendirme kuruluslarinin subprime kredilerden olusturulan CDO'lara yuksek kredi notu vermesi yuzunden cikmistir. Kredi notlarina guveni kalmayan yatirimcilar da alim yapmamakta, bu da piyasadaki likiditeyi onemli olcude azaltmaktadir.
Bu isten para kaybedecek buyukbaslar (MS, Goldman, Citi, vs.) kac gundur FED'e likiditeyi arttir diye baski yapiyorlardi. Istediklerini yavas yavas aliyorlar.
Bu arada carry trade yapan Japon ev hanimlari da paralarini cekiyorlar. Bu durum da tum dunya borsalarini etkiliyor.
Hatirlarsaniz secimlerden hemen sonra Oguz Satici hadi faizleri indirelim, biz sicak paranin kacisina dayanikliyiz diyordu. Ben cevap verecektim firsat olmadi, piyasalar cevabini verdi.
Bugunlerde gozlemledigimiz sermaye yerdegistirmesinin kisa vadeli etkileri abartili olabilir. Mesela Turk bankalari cok ucuzladi. Toz duman yatistigi zaman bu kagitlar yine deger kazanacaktir. Faizlerin indirilmesi biraz daha uzun bir zaman alabilir ama faizlerin arttirilmasini beklemiyorum. Askerler de darbe yapacak gibi gorunmuyor, nerede o eski askerler be!!
Amerika'ya gelince. Selcuk kaldirac etkisini bayagi abartmis gibime geldi, Hedge Fonlari da Las Vegas'taki kumarcilardan beter tarif etmis. Isin dogrusu sudur. Bu insanlar kaldirac da kullanirlar, risk de alirlar ama buyuk cogunlugu risklerini kontrol altinda tutarlar. Cunku bu kisilerin ilk amaclari capital preservation, yani ellerindeki sermayenin korunmasidir. Daha sonra getirilere bakarlar. Gecmisleri temizdir, kimse tanimadigi birisine gelip milyonlarini gozu kapali teslim etmez. Yine de her sene 1-2 tane hedge fon cok buyuk paralar kaybeder (bu parayi da diger hedge fonlar kazanir, orasi ayri hikaye). Ozellikle fiyatlarin bugunlerde oldugu gibi sacmaladigi ve likiditenin olmadigi zamanlarda bir kac tane hedge fonun ters koseye yatmis olmasini garipsememek de gerekir. (onumuzdeki gunlerde bu haberler ortaya dokuldugu zaman sasirmayin). Neticede bu fonlara para yatiran kisiler cok az riskli ortalama getiriler (%8 civarinda) elde ederler.
Bu olup bitenler Amerikan borsasinin gocmesine neden olur mu? Bu tartismalari yeni yapmiyoruz, ilk kez duymussunuz gibi davranmayin. Bundan 6 ay once de ayni tartismalari yapiyorduk. Degisen tek sey piyasaya yeni haberlerin geliyor olmasi. 6 ay once dediklerimize gidip bakin, simdi dediklerimizden farkli degil. Fazla vaktim yok, dakika dakika update beklemeyin, yeni bir durum olursa yazarim.
Bu arada bir seyi soylemeyi unutmusum. 2002 yilinda Amerika hafif bir resesyon yasarken subprime foreclosure oranlari simdikinin iki kati olan %9 civarinda idi. O zaman gokkubbe Amerika'nin basina yikildi mi? Kaldirac da yeni icat edilmedi.
3 Yorum Var.:
Ekonomix genelde ayni nokta uzerinde durmusuz. Beni neden daha karamsar buldugunu anlamadim. Cunku sonucta vardigimiz yer de ayni. Kisaca FED konuyu kisa zamanda bertaraf edecektir. Kriz ben de beklemiyorum. Sadece Subprime piyasasinin daha onemli oldugu kanisindayim. O zamanki buyuklugu ile simdiki buyuklugu arasinda daglar kadar fark var. Bunun ustune daha iyiye de gitmiyor. 2008 secimlere kadar real estate de bir iyilesme yasanmasi icin FEDin radikal indirimler yapip piyasayi likiditeye bogmasiyla mumkun. Bu subprime buyumesiyle ilgili elimde bir de grafik var ama buraya nasil eklerim bilmiyorum. Ciddi artis var. Dolyaisiyla 2002ye nazaran cok daha dikkatli izlenmesi gereken bir piyasa. CDO konusunda da yuzde yuz hemfikiriz. Zaten yazimda onu da belirtiyorum. CDOlar fiyatlanamiyor bile. Kredi notlari tamamen spekulatif. Boyle olunca da isler sikintili bir hal aliyor
Cok karamsar degilsin, bana gore karamsarsin.Bence ekonominin bozulmamasi icin Fed'in faizleri indirmesine gerek yoktur. Piyasalarda olanlar "zenginlerin" para kaybetmesidir, genel ekonomiyi bir kac ayin otesinde etkileyecek bir gelisme degildir. Dogrudur, simdi iyi krediye sahip sirketler (TMA gibi) bile kredi bulmakta zorlaniyor ama bir kac hafta icerisinde sis perdesi kalkar ve bu gecici durum normale doner. Fed'in yapmasi gereken likiditeyle problemlerin ustunu ortmek degil, bu isin faturasinin bir an once kesilmesini saglamaktir.
Kredi notlarinin spekulatif oldugunu dusunmuyorum (notlayanlar gercek notu biliyorlar, notlamak da o kadar zor bir is degil zaten). Problem notlayanlarla, notlanan kagitlari satanlarin biraraya gelip uckagit yapmalari. Bu problemin cozumu de faizlerin dusurulmesi veya likiditenin arttirilmasi degildir. Problemin cozumu not veren sirketlerle ilgili daha etkili duzenlemelere gidilmesi, hatta duopollerinin sonlandirilmasidir. Bu kagitlari satanlara ise caydirici para cezalarinin verilmesidir.
O yuzden "problemi iyi tanimlayalim" diyorum. Eger problemin adi mortgage krizi olsaydi, senin onerdigin "faizlerin indirilmesi" cozumu dogru cozum olurdu.
Buna ragmen yazdigin yaziyi cok begendim, cok ogretici bir yazi olmus.
Bizim gazetelerde Amerikan Mortgage Sistemi coktu, evler deger kaybediyor vs. diye yaziyorlardi, ben de gecenlerde merak edip eski yasadigim bolgedeki fiyatlara baktim. Dusmek yerine yukselmis bile diyebilirim. New York'a yakin bir yer olmasinin da bunda etkisi vardir elbet ama 6 ay kadar once 175,000 USD civarinda olan yaklasik 900 Sq.ft bir oda bir salon daire 195,000-210,000 araliginda gorunuyor. Cinim ya, bazen diyorum ki, Istanbul'daki evi satsam, ayni paraya o bolgeden ev alip kiraya versem, gelecek kira ile de Bogaz'da otursam... Kagit ustunde gayet mumkun gorunuyor. Zira ev fiyatlari birbirine yakin ama kira getirileri cok farkli.
Bu arada bilgilendirmeler gercekten cok yararli. Cok tesekkurler. 20 sene evvel aldigimiz finans derslerinde bu tur enstrumanlar, finansman modelleri vs. yoktu. Sektorun icinde olmayinca da insanin haberi olmuyor.
Yorum Gönder