Dis Ticaret Aciginin Sebepleri Nelerdir

Dis ticaret aciginin sebepleri nelerdir diye merak edenler okusun. Türkiye’de imalat sanayiinin ihracata dönük sektörlerinde giderek artan oranlarda ithal girdilere bağımlilik meydana geldigi, hatta ihracatta kullanilan dış girdiler yuzunden aslında dış dünyanın (ozellikle Avrupa’nin) büyümesine katkı bulunuldugu, Türk sanayisinde büyüme hızının ise aşağıya çekildigi gorusu bir kisim ekonomistlerde hayli yaygindir.

Manipülasyon Nedir  Borsa Nedir  Hisse Senedi Nedir  Kırmızı Başlıklı Kızın Hikayesi  IMF Nedir    Ekonomi Nedir    Kalite Nedir

Bu goruse gore TL değer kazandıkça ihracata dönük firmalar, kârlarinı korumak ve ihracatı sürdürmek için yerli girdiyi düşürüp ithal girdi kullanma yolunu secmekte, yerli işgücünün yerine ithal makine, yerli ara malı yerine ithal ara malı kullanarak, maliyetlerini rekabetçi bir seviyeye çıkarmayı denemektedir. Ihracatin artmasina ragmen, dis ticaret aciginin buyumesi ve istihdamin artmamasi bu yuzdendir.

Ihracatin ithalatı karsilama oraninin 2006’da % 62'ye dusmesi bu gorusu desteklemektedir. Ayni sekilde ''dahilde işleme rejimine'' tabii ihracatin bileşiminde (bu sistem, ithal girdilerin yurtiçinde islenerek belli bir süre içinde ihraç edilmesi şartıyla, ihracatçı sanayicilere vergi muafiyetleri ve istisnalar sağlıyor) ithal girdilerin oraninin son on seneden % 57’den % 66’ya cikmasi da diger bir dikkat cekici gelismedir. Bu oran elektronik sektöründe % 85, tekstil ve gıda sektörlerinde % 55 seklindedir.

Ithal aramal kullaniminda son yillarda onemli olcude bir artis oldugu dogru olmakla beraber, yukarida ozetlemeye calistigim gorusler 3 hususda gerceklerle uyusmamaktadir.

Birincisi, 2002-2006 arasinda Turkiye’de imalat sanayinde katma deger artisi ortalama % 8.3 olmustur. Ayni donemde toplam milli gelirin % 7.2 oraninda buyudugu dusunulurse, sanayinin buyume hizi, ekonominin buyume hizinin uzerindedir.

Ikincisi, yine ayni donemde sanayi sektorunde toplam 645 bin yeni istihdam yaratilmistir. Yillik ortalama artis % 3.2 ile gerek nufus artisinin (% 1.5) gerekse calisma cagindaki nufusda meydana gelen artisin (% 1.9) uzerindedir.

Son olarak, imalat ihracatinin, enerji haric aramal ithalini karsilama orani son bes yillik donemde azalmamis, artmistir. Gumruk Birligi oncesi olarak niteleyebilecegimiz 1991-1995 doneminde her 1 dolarlik enerji haric aramal ithaline karsilik 1.12 dolarlik ihracat yapilirken, Gumruk Birligi sonrasi bes yillik donemde (1996-2000) bu oran 1.11 ile biraz azalmis, 2001 krizini takip eden 2002-2006 arasinda ise 1.29’a cikmistir.

(petrol ve dogal gaz ithalati zorunluluktan kaynaklandigi ve uretim disi amaclar icin de kullanildigi icin, ara mal hesabina dahil edilmemistir. Ayni sekilde toplam ihracat yerine imalat mali ihracatina bakmamizin sebebi, ara mal ithalatinin esas itibari ile mamul mallarda kullanilmasidir.)



Demek ki aramal ithalati artmistir; ancak ihracat artisi daha yuksek oranda olmustur. Turk sanayisi, yaptigi aramal ithalatinin cok uzerinde ihracat yapabilmektedir. Turk sanayisi, yaptigi aramal ithalatinin uzerine gittikce artan oranda katma deger koymayi basarmaktadir.

Eger buyuk resme bakarsak, esasinda ihracatin ithalati karsilama orani onceki donemlerin uzerindedir. 1991-95 doneminde %63 iken, Gumruk Birligi sonrasi %56’ya inen bu oran, son bes yilda %65 seviyesindedir. Daha yuksek olmamasinin en buyuk sebeplerinden biri, enerji fiyatlarindaki artistir. Sadece enerji disi ithalati gozonune alirsak, ihracat/ithalat orani son bed senelik donemde %79.2 ile gecmis donemlerinin oldukca uzerindedir. Eger iddia edildigi gibi Turkiye fason ihracat yapsaydi, ithal ettigi aramalin uzerine cuzi miktarda bir katma deger ekleyip ihrac eden bir ulke olsaydi bu oranin dusmesi gerekmez miydi?



Asagidaki grafikte, ihracat ve ithalat birim fiyatlarinin son 10 senede nasil degistigi gosteriliyor. Enerji fiyatlarini disarida birakan imalat mallarina baktigimizda, dis ticaret hadlerinin (yani ihracat fiyatlarinin ithalat fiyatlarina oraninin) istikrarli bir seyir cizdigi gorulmekte. Ancak petrol fiyatlarinda meydana gelen artislar yuzunden madencilik ithalati fiyat endeksi iki kattan fazla artarak ekonomi uzerinde onemli bir yuk olusturmus. Enerji faturasinin son bes senelik yillik ortalama tutari 20 milyar dolara yakin, 1996-2000 doneminin 3 kati. Turk ekonomisinin, diger gelismekte olan ulkelere kiyasla, buyuk olcude hammadde ithal eden bir ulke oldugu dusunulurse, enerji fiyatlarinin baskisina ragmen bu donemde yuksek bir buyume hizi gostermesi dikkat cekicidir.



Eger fiyatlar hic degismeyip ayni kalsaydi o zaman ihracatin ithalati karsilama orani ne olurdu diye merak ediyorsaniz, bunun cevabini miktar endekslerini kullanarak olusturulan grafikte gorebilirsiniz. Eskiden bu oranin, kriz donemleri haric (1994 ve 2001), % 90’nin uzerine hic cikmadigini, son bes senedir ise % 90’nin altina inmedigini goreceksiniz. Kriz donemlerinde ihracat/ithalat oraninin yukselmesi, ekonominin duraksamasinin dogal bir sonucu. Pozitif buyume oldugu donemlerde (1988 1993 ve 1995-1998) bu oran once %80 sonra (Gumruk Birliginin etkisi ile) %70’ler civarina inmis. Son uc senenin ortalamasi ise % 93.



Bu bilgiler isiginda, dis ticaret aciginda meydana gelen artisin gerisinde yatan sebebi, “ithalata bagli buyumede” veya “ithal mala bagimli ihracat sektorunde” aramak ne kadar dogrudur?