Sosyal Guvenlik Sistemi

Once bu konuda ne dusundugumu belirteyim: Titan Saadet Zinciri.

Nasil isliyor bu sistem? Gencken calisip para kazanirken sizden para toplaniyor yaslilara veriliyor, yaslandiginizda o zamanin genclerinden toplanan paralar size veriliyor. Bu sistemi tasarlayanlarin akli hic mi calismamis. Bu tur "Ponzi scheme" denilen tasarimlar gunu geldiginde birilerinin elinde patlayacaktir. Ilk orneklerini Avrupa'da gorecegiz. Oradan baslayalim.

Bu sistem sisteme katki yapan genclerin sayisi fazla yaslilarin sayisi az ise iyi isler. Problem zamanla insanlarin giderek daha az cocuk yapmasi ve sisteme giren genc sayisinin azalmasi. Bu problemin ilk gorulmeye baslandigi yer Avrupa. Dunyanin en sosyalist bolgesi olan Avrupa azalan dogurganlik orani ve artan "sosyal" programlari nedeniyle calisanlarini giderek artan oranlarda vergilendirmek durumunda kalmistir. Dogu Avrupa, Ukrayna, ve Turkiye'nin (genc nufus) bu birlige katilmasi bu problemi bir sure icin erteleyecektir. Ama adamlar irkci veya asiri milliyetci olduklari icin toplumlari gocmenleri bir turlu iclerine sindiremiyorlar. Bakalim bu planlari tutacak mi?

Amerika'nin sistemi hala fazla vermekte. Sosyal guvenlik vergisi $90,000'a kadar olan maasinizin %15.2'sine esit, yani vergileri cok fazla degil. Yine de onumuzdeki yillarda 2. Dunya savasindan sonra dogan nesil (baby boomers) emekli olmaya baslayacak ve sistem acik vermeye baslayacak. Ustune ustluk saglik sigortasi sisteminde de kesenin agzini acmaya basladilar ve buradan da bir darbe yiyip Avrupa'nin ilerledigi yuksek vergiler dusuk buyume yolunda emin adimlarla yurumeye baslayacak.

Turkiye. Gozunu sevdigim Turkiyesi bambaska bir ulke. Kanuna uyanlara salak muamelesinin yapildigi ulkemizde dogurganlik oranlari dusuyor, bu 25 sene sonrasi icin problem. Ama su an cok buyuk bir genc populasyonu isgucune katilmak uzere. Aaa, nedense bir turlu bu rakamlara yansimiyor. Niye? Suluman Demirel sagolsun bir cok calisani 40'li yaslarinda emekli yapti (bence plani erken emekli olanlari 50 yasinda gaz odalarina gondermek ve sosyal guvenlik sistemini kurtarmakti ama iktidarda o kadar kalamadi). Artan emeklilerin maaslarini odemek icin sosyal guvenlik vergileri arttirildi. Artan sosyal gucenlik vergilerinden dolayi bizim uyanik isadamlarimiz iscileri "sigortasiz" kayitdisi calistirma denilen uygulamayi icat ettiler. Sistem icerisinde calisan insanlarin emeklilere orani giderek dusmeye ve sistem devasa aciklar vermeye basladi. Bu butce aciklarini arttirip faizlerin daha da yukselmesine neden oldu. Yukselen faizler varlik fiyatlarinin dusmesine ve yatirimlarin azalmasina, dolayisiyla issizligin artmasina neden oldu. Butce aciklari giderek artmaya devam etti ve nihayetinde 2001 yilinda Ecevit'in elinde patladi. Ecevit'in sonunu hazirlayan Sezer'in firlattigi anayasa degil, Demirel'in sapkasinin altindaki kel kafasidir. Burada "kel"i degil kafayi negatif anlamda kullaniyorum.

Cozum nedir? Cozum ordakini alip suraya koymak degildir. Tum kurumlari bir araya toplayacaklarmis, toplasaniz n'olacak toplamasaniz n'olacak. Cozmez bu olayi. Yukaridaki zincir reaksiyonu kirmadan bu is olmaz. Listeleyelim:

1. Emekliligi ozendirmemek lazim. Emekli maaslarinin asgari ucret seviyesine dusurulmesi gerekir ve her calisan icin ayni olmalidir, super emeklilik diye birsey olmamalidir. Isteyen kendisine ozel emeklilik hesabi acabilmelidir.
2. Kayitdisinda calisanin kayit icerisine cekilmesi icin atil durumdaki devlet memurlarina (devlet memurlarinin %60'i) denetimcilik egitimi verildikten sonra hem vergi denetimi hem de kayitlar incelenerek kayitdisinda calisanlarin burunlarinda emdikleri sut getirilmelidir.
3. Emeklilik yasi yukseltilmeli, daha once emekli olanlara islerine tekrar donme hakki taninmalidir (emekli maaslari dusuk oldugu icin calismanin cazibesi artacaktir).
4. Sistem fazla vermeye basladikca fazla miktari kadar sosyal guvenlik vergileri dusurulmelidir. Bu hem iscilik maliyetlerini dusurecek hem de istihdami arttiracak, dolayisiyla vergileri giderek daha da dusurecektir.

Reform diye buna denir. Oyle yapmaciktan birseyler yapmayla reform olmaz. Emekli maaslarini azaltmayi gozunuze kestiremiyorsaniz 4-5 sene zam yapmazsiniz, sonrasinda da enflasyon oranini gecmeyecek sekilde zam yaparsiniz olur biter. Insanlar artik kendi problemlerini kendileri cozmelidir, gencken har vurup harman savuranlar yaslandiklarinda da uc kurus paraya gecinmeye razi olmalidirlar. Bunlarin problemini cozmek devletin isi degildir. Uc bes tane sorumsuzu kurtaracagiz diye verimsizligi, issizligi, tembelligi arttiran sosyalist politikalarin pesinden gitmemeliyiz.