Zaman Nedir?

Zaman nedir sorusu, çok çeşitli açılardan cevaplanabilecek bir soru olmasına karşın biz zamanı ekonomi perspektifinden değerlendireceğiz. Başka bir deyişle, vakit nakittir sözünün içini dolduracağız ve zamanın ekonomik(bkz: iktisat nedir?) açıdan ilginç özelliklerinden bahsedeceğiz.

Zaman her faaliyetimizde kullanmak zorunda olduğumuz ekonomik bir değerdir. Zamanın değerini anlayabilmek için fırsat maliyeti (opportunity cost) kavramını anlamak gerekir.

Bir şeyi kısıtlı kaynaklarımız dolayısıyla diğerine tercih ettiğimizde, tercih etmediğimiz en iyi seçim; seçimimizin fırsat maliyeti olur.[1] Örneğin, paramızla hazine bonosu (bkz. bono nedir?) almak yerine hisse senedi alırsak, bononun getirisi bu seçimimizde fırsat maliyeti olur. Benzer şekilde, vaktinizi TV izleyerek harcamayı tercih etmenin fırsat maliyeti o süre boyunca çalışarak para kazanmaktır. Ne yaparsak yapalım zaman harcamak zorunda olduğumuz için de sürekli gizli bir bedel ödemek zorundayız. İşte bu yüzden vakit nakittir.

Zamanın ilginç bir özelliği de herkesin eşit(bkz: eşitlik nedir?) erişime sahip olduğu nadir kaynaklardan birisi olmasıdır. Dünyanın en zenginleri de tüm insanlar gibi bir günü 24 saat olarak yaşamak zorunda. İşte bu yüzden zamanımızı daha iyi kulllanarak bizden daha fazla imkanı olan insanların önüne uzun vadede -bu birkaç jenerasyon bile olabilir- geçebiliriz. Bunu yapmanın yolu da etkin zaman yönetimidir.

Google’da zaman yönetimi veya time management diye arattığınızda karşınıza binlerce tavsiye ve yöntem çıkar. İşin aslı, bu tavsiyelerin hepsi dönüp dolaşıp aynı yere gelecektir: irade. İradenizi güçlendirmekçe zamanınızı verimli biçimde kullanmazsınız.

İradeli olmak, özellikle dikkatimizi dağıtan etkenlerin olduğu durumlarda zordur. Örneğin internet bağlantısı olan bir bilgisayarda dikkatli ve yoğun biçimde çalışmak hiç kolay değildir. Editor’un davranışsal iktisat kitabını yorumladığı Dan Ariely, blogunda bu probleme çözüm bulan bir uygulamadan bahsetmiş ve davranışsal iktisat prensiplerine göre bu uygulmayı yorumlamış. Uygulama, belli bir süre boyunca sizin belirlediğiniz şekilde sizi kısıtlıyor ve zamanınızı daha etkili yönetmenize yardımcı oluyormuş. İlgilenenler deneyebilirler.

Bireyler gibi toplumların da zamanı nasıl algıladıkları ve nasıl yönettikleri ekonomik açıdan önemlidir. Türk toplumu olarak batılı toplumlara kıyasla zaman algımız hep daha muğlak olmuştur. Bu da etkin bir sanayi toplumuzu olmamızı zorlaştırmıştır. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Türkiye’nin modernleşmesinde yaşanan güçlükleri hicve başvurarak anlattığı, artık klasikleşmiş romanın isminin Saatleri Ayarlama Enstitüsü olması tesadüf değildir.

Zamanı muğlak biçimde algılamak, yatırımlarınızda size para kaybettirebilir. Tek başına yatırım fonlarından(bkz. yatırım fonları nedir?) %15 kar ettim demenin pek bir anlamı yoktur. Kazanç oranı zaman kavramı ile beraber alındığında anlam taşır. 9 ayda %15 kar etmek ile 12 ayda %15 kar etmek birbirinden bambaşka performanslara işaret eder. Küçük kazançlar uzun süreler sonunda harikalar yaratabilir. (bkz: bileşik faiz nedir?)

Zaman nedir sorusunu ekonomik açıdan değerlendirmeye çalıştık, umarım faydalı olmuştur. Zamanı ciddiye almazsanız zaman size gereken dersleri verecektir ancak bu biraz gecikmiş bir ders olabilir. Berlioz'un da dediği gibi "Zaman çok iyi bir öğretmendir; ne yazık ki tüm öğrencilerini öldürür".