Bilanço Nedir ?

Bilanço, bir işletmenin belirli bir tarihteki finansal durumunu yansıtan, sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları genel kabul görmüş muhasebe ve sınıflandırma ilkelerine uygun biçimde belirtilen mali bir tablodur. İşletmenin belirtilen tarihteki varlık, borç ve özsermaye kalemlerini ve tutarlarını ayrıntılarıyla gösterir.

Bilançolar aktif ve pasif kalemlerden oluşmaktadır. Çift yönlü hesap sisteminin bir gereği olarak aktif ve pasif yönler birbirine eşittir. Aktifler; işletmenin sahip olduğu varlıkları, pasifler ise bu varlıkların sağlandığı yabancı kaynakları ve özsermayeyi göstermektedir.

Bilanço ilkelerinin amacı; sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait karı işletmede bırakan sahip ve hissedarlar ile alacaklıların işletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt, hesap ve tablolarında anlamlı bir şekilde tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla, belli bir tarihte işletmenin mali durumunu açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak yansıtılmasıdır.

Bilanço, varlıkların içinde bulunan zamandaki değerini veya tasfiye halinde bunların satışından elde edilecek para tutarlarını yansıtan bir tablo değildir. Bilanço kalemleri gayrisafi değerleri ile gösterilirler.

Aşağıda Mardin Çimento’ya ait 31.12.2008 tarihli bilançosu yer almakta.



Bilanço, firmanın varlıklarının bir fotoğrafını verir ve bu varlıkları satın almak için gerekli paranın kaynağını gösterir. Varlıklar bilançonun sol tarafında yer alır. Bazı varlıklar diğerlerinden daha kısa sürede nakde dönüşebilir, bunlar likit varlıklar diye bilinir. Muhasebeciler likitiditesi en yüksek varlıkları listenin başına yerleştirir ve likidite derecesine göre varlıkları sıralarlar.

Mardin Çimento bilançosunda sol taraftaki sütuna bakın. Göreceğiniz gibi, Mardin çimentonun, nakit ve nakit benzerleri 30milyon bir varlığı ifade etmektedir. Ek olarak borsada işlem gören satılmaya hazır finansal yatırımları da 5 milyon civarındadır. Alacaklarına bakıldığında 26 milyonluk çimento satmış, fakat bedelini henüz tahsil edilmemiştir. Bu ödemelerin vadesi yakında gelecektir, ayrıca ticari faaliyetleri ile ilgili olmayan alacakları (diğer alacaklar) ayrı bir kalemde gösterilmiştir. Daha sonraki varlık kalemi ise stoklardır. Bunlar, firmanın satıcılarından aldığı hammaddeler ve yardımcı malzemeler, üretim sürecindeki çimentolar gibi yarı mamuller, depoda sevkedilmeyi bekleyen mamul çimentolar olabilir. Kuşkusuz bu gruplara uymayan bazı kalemler her zaman olacaktır. Bu nedenle, dönen varlıklar içinde dördüncü bir kalem, diğer dönen varlıklar bulunur.

Bu noktaya kadar Mardin çimento’nun bilançosundaki tüm varlıklar, kullanılması veya yakın gelecekte nakde çevrilmesi mümkün varlıklardır. Bunun için de dönen varlıklar diye tanımlanırlar. Bilançodaki diğer kalemler duran varlıklar diye bilinir. Duran Varlıklarla ilgili kalemler kendi aralarında üç grupta toplanmaktadır. Bunlardan ilk sırada yer alan grup finansal duran varlıklar, ikincisi maddi duran varlıklar ve üçüncüsü maddi olmayan duran varlıklardır.

Mardin Çimento için bu varlıklar uzun vadeli finansal yatırımlar ( bilanço dipnotları incelendiğinde bu kalem borsada işlem görmeyen omsan lojistik hisse senetleridir), maddi duran varlıklar; bina, teçhizat, araç ve makinalardan oluşmaktadır. Diğer duran varlıklar kaleminin içeriğini, “verilen sipariş avansları” olduğunu bilanço dipnotlarından öğrenmekteyiz. Bununla birlikte, duran varlıkların sadece bunlardan ibaret olduğu gibi yanlış bir fikre kapılmayın. Bazı en değerli varlıklar patent, ticari marka, şöhret, yetenekli yönetim ve iyi yetişmiş iş gücü gibi maddi olmayan varlıklardan oluşabilir. Muhasebeciler bu maddi olmayan varlıkları, kolayca belirlenemediği ve değerlenmediği sürece, bilançoya koymaya genellikle istekli değildirler.

Bilanço, Mardin Çimento maddi duran varlıklarının net değerini 124 milyon olarak göstermektedir. Bu varlıkların ilk başta malolduğu tutar bilanço dipnotlarında 197 milyon olarak gözükmektedir. Aradaki 73 milyonluk fark ayrılan amortisman tutarını göstermektedir.

Şimdi Mardin Çimento bilançosunun sağdaki kısmına bakın. Bu kısım varlıkları satın almak için gerekli paranın nereden geldiğini göstermektedir. Muhasebeci ilk önce, şirketin borçlarına yani şirketin borçlandığı paraya bakar. İlk sırada, hemen ödenmesi gereken borçlar gelir. Örneğin Mardin Çimento kısa sürede ödemek üzere 6,4 milyon borç almıştır. Kendisine teslim edilmiş fakat bedeli henüz ödenmemiş mallar nedeniyle satıcılara 8,8 milyon borcu vardır. Bunlar ticari borçlar hesabında gösterilmektedir.

Bilançoda görüldüğü üzere karşılıklar ve ertelenmiş vergiler dışında şirketin uzun vadeli borcu bulunmamaktadır.

Mardin Çimento’nun borçları, çeşitli gruplara karşı finansal yükümlülüklerdir. Örneğin, satıcılarından mal aldığında, bunlar için ödeme yapma yükümlülüğü doğar, bankadan borç alındığında bu borcun geri ödenmesi gerekir. Dolayısıyla, banka ve satıcılar firmanın varlıkları üzerinde birinci derece hak sahibidirler. Borçlar ödendikten sonra kalan miktar ortaklara aittir. Bu rakam özkaynaklar olarak bilinir. Mardin Çimento’nun özkaynaklarının toplamı 220,5 milyondur. Bu tutarın 90,5 milyonluk kısmı hisse senetlerinin yatırımcılara satışından kaynaklanmıştır. Geri kalan kısmı ise, kısıtlanmış yedekler ve dağıtılmayan karlardan oluşmaktadır.

Bilanço Nedir sorusuna kısa bir uygulamayla cevap vermeye çalıştık, burada anlattıklarım bilanço hakkında en ufak bir fikri olmayanlar içindir. Aslında günümüzde bilançolar göründüğü kadar masum rakamlardan oluşmamakta, rakamlar üstünde türlü türlü numaralar dönmektedir. Olmayan şeyler varmış gibi gösterilmekte, olanlar ise derinlere gömülüp yokmuşçasına saklanabilmektedir. Bilanço makyajlamak bir sanattır. Asıl yetenek ise bu makyajı ortadan kaldırabilmektir.