Dis Borc Hesaplamalari Hakkinda Ek Bilgi

Dis borclar, malum, populer bir konu. Dis borc hesaplamalari ile ilgili bir kac bilgi vermek istedim okuyuculara. Amacim kelime oyunlari ile dis borcu kucuk gostermeye calismak degil. Hazine dis borc rakami olarak neyi veriyorsa ben onu kullanirim, uzerinde degisiklik yapmam. Fakat, profesyonel veya amator olarak, ekonomi ile ilgileniyorsak neyin ne oldugunu bilmemiz lazim.

1. MB'nin Dresdner Hesabi olarak bilinen ve 70li yillarda Avrupa'da calisan vatandaslarimizin dovizlerini ulkeye cekmek icin actigi hesaplar vardir (Almanya'da araci banka Dresdner Bank oldugundan bu hesaplara Dresdner hesabi deniliyor). Bunlar aslinda mevduat hesaplaridir, disaridan alinan borc degildir. Hatta MB uyguladigi mevduat faizini epey dusurdu ki bu hesaplari insanlar kapatsin (dolar faizi 2.75 mesela. 1989'da yuzde 12 idi). Ama vatandaslarimiz sagolsun dusuk faiz bile alsalar hesaplarini kapatmiyorlar. Toplam mevduat da az buz degil, 16 milyar $. Bu paralarin aslinda dis borc olarak gozukmemesi lazim. Hatta IMF kendi icinde calismalar yaparken Dresdner hesaplarini dis borctan cikarir. Cunku uluslararasi standartlara gore oyle yapilmasi lazim. Ama daha milli gelir hesaplari fi tarihinin yontemine gore hesaplanan ulkede normal tabii bu isler. Daha fazla bilgi icin: TCMB.

2. Devletimizin bankalari yolmak icin cikarttigi aracilik maliyetleri (vergi, resim, harc, stopaj vergisi, vs.) yuzunden sirketin odedigi faiz ile bankanin eline gecen faiz arasinda buyuk farklar olusuyor. Nasil sosyal guvenlik vs. kesintisi deyip bir isci ucretinin uzerine %40-50 yuk biniyor, ayni hikaye. O zaman ne oluyor. Bankalar/sirketler bu maliyetlerden kacinmak icin cesitli yollara basvuruyorlar.

VOB nedir?     Taksi Şöförü   A Tipi Yatırım Fonu Nedir?   Olasılık nedir?   Dışsallık Nedir

Disaridan iceriye kredi/borc olarak geliyor diye gozuken paranin bir kismi aslinda kredi/borc degil. Sirketler veya bankalar disarida tuttuklari kendilerine ait olan parayi yine kendilerine borc veriyorlar. Veya dogrudan yatirim olarak gelebilecek para, sirket ortagina kredi olarak veriliyor. Veya bankanin yurtici subesi sirkete kredi verecegine, isi yurtdisi sube yapiyor. Verilen kredi dis borc gozukuyor.

Miktari kesin olarak bilinmiyor bu islerin. Ama bazi rakamlar verebilirim. Mesela bankalarin kredilerin ucte birinden fazlasinin yurtdisi subeler araciligi ile kullandirildigi hesaplanmis. Eger bu paralar ulkeye getirilse, yurt ici kredi olacaklar. Disaridaki subelerden verilince kredi dis borc oluyor. Bu sekilde verilen kredinin miktari 30 milyar dolara yakin. Yurtdisi subelerden yurtici bankalara verilen borclar yine 30 milyar dolar civarinda. Yurtdisi subelerin aldiklari devlet ic borclanma senetleri 13 milyar dolar. Daha fazla veri icin bakiniz: Bankaların Yurtdışı Şubelerinin Türkiye''de Yerleşiklerle İlgili Seçilmiş Bilanço Büyüklükleri

Bu konu ile ilgili zamaninda cok guzel bir calisma yapilmisti. Link soyle: http://www.bddk.org.tr/turkce/yayinlarveraporlar/sunumlar/ODTU-Sunum1.pdf.

Raporun sonuc bolumunde soyle deniyor:

• Ekonomi açisindan ne gibi olumsuz sonuçlar ortaya çikiyor?
• Kaynak ihtiyaçlari karsilanamiyor ya da yüksek maliyetler ödeniyor.
• Bankalar ve firmalar arasinda rekabet esitsizliði yaratiyor.
• Yurtiçi yerine yurtdisindan kaynak bulma zorunda kaliniyor. Bu imkana sahip olamayan KOBI’ler daha büyük zorluklarla karsilasiyor.
• Yatirimlar yurtdisina kaydiriliyor.
• Türk bankacilik sektörünün olduðundan daha küçük gözükmesine neden oluyor.
• Bu kredilerden elde edilen gelirin önemli bir kismi Türk bankacilik sektörünü desteklemiyor.
• "Gelir ve kurumlar vergisi ihracati " yapiliyor.
• Türk ekonomisinin toplam dis borç stoku gereksiz yere büyütülmüs oluyor. Ülkenin borçlulugu yüksek gözüktügü için daha fazla risk primi odeniyor.

Dedigim gibi Hazine istatistikleri dis borc ne derse onu kullanirim ben. Ama bu tur islerin de farkinda olmak lazim.