Hammadde Fiyatlari

Salih Neftci 29 Nisan 2006 tarihli yazisinda hammadde fiyatlari hakkindaki goruslerini kaleme almis. Bundan 3-4 ay once hammadde fiyatlarinin dusecegi yonunde beklentileri oldugunu ifade ediyor. Oysa hammadde fiyatlari almis basini gidiyor. Bunu da su sekilde acikliyor:

"Bizce hammadde fiyatlarındaki yükseliş ABD ekonomisi ile ilgili tahminlerle bağlantılı. Mayıs gibi ilk resesyon sinyallerinin gelmesini bekliyorduk. Ekonomi yıl sonuna doğru resesyona girecek ama ilk sinyaller Nisan-Mayıs verilerinde görebilecekti. Son analizler bu tahminin de tersine bir gidiş gösteriyor. ABD ekonomisinin yıl sonuna doğru yavaşlayacağı konusundaki tahminimizi herhangi bir şekilde değiştirmiş değiliz. Ama dünya ekonomisi ile ilgili tahmin yapan bütün ciddi kurumlar dünya ekonomik büyümesini yukarı çekti. Ajanslar dünya ekonomisinin çok hızlı bir şekilde büyüdüğünü gösteren haberlerle dolu. Örneğin Çin dün bu hızlı büyümeyi kısmen frenlemek amacıyla bankaların borç verme oranlarını 27 baz puanı artırdı. İşte emtia ve hammadde fiyatlarını yukarı iten de bizce bu haberler."

Neftcinin ekonomi yonunun zayif oldugu yaptigi bu yorumlardan anlasiliyor. Nerede yanilmis bir bakalim. Hammadde fiyatlarinin azalmasi icin ya arz yonlu bir etki ya da talep yonlu bir etki gereklidir. Kisa vadede petrol, demir, komur, bakir, vs. gibi hammaddelerin arzini arttirmak kolay degildir. O yuzden arz yonlu etkileri bir kalemde geciyoruz. Talep yonunde bir azalma olmasi icin dunyanin buyume hizini etkileyecek bir resesyon olmasi lazim. Yandaki sutunda daha once Ocak ayinda yaptigim Petrol, Altin, Hindistan ve Cin ile ilgili yaptigim tahminlere bakarsaniz, ozellikle Cin ve Hindistan kaynakli buyuk bir talep artisinin onumuzdeki 10 yilda tum hammadde piyasalarini etkileyecegini gorursunuz. Dunyanin en kalabalik bu iki ulkesi %8+ hizlarda buyuyorlar. Hindistan daha alt yapi yatirimlarina dogru durust baslamadi bile. O yuzden hammadde piyasalarinda bir gevseme olacagi beklemek hic ama hic yerinde olmaz.

Ikinci faktor ise dolarin deger kaybi. Turkiye'deki ekonomistlerin ikileme dustukleri konulardan bir tanesi de bu. Bir yandan Turk lirasi cok degerli (cari acik veriyoruz ya) diyorlar, ote yandan 800 milyar dolar cari acigi olan Amerika'nin parasi olan dolar asiri degerli diyemiyorlar. Yine yandaki sutuna bakarsaniz sene basinda dolar hakkinda yaptigimiz tahminleri gorebilirsiniz. Biz bu sene dolarin euro karsisinda %7-8 civarinda deger kaybedecegini bekledigimizi belirtmisiz. Uluslararasi piyasalarda hammadde fiyatlari dolar cinsinden ifade edilir, eger dolarin fiyatinda bir gerileme olursa hammadde fiyatlari dolar cinsinden deger kazanir. Bugun hammadde fiyatlarinda gordugumuz fiyat artisinin bir kismi da buradan kaynaklanmaktadir.

Salih Neftci kusura bakmasin kendisine buradan ekonomi dersleri vermeye devam edecegiz. Yalniz bu onun derivative piyasalar konusundaki bilgisini kucumsedigimiz anlamina gelmez. Bu piyasalar hakkinda bilgi sahibi olmak oyle azimsanacak bir sey degil, makroekonomiden daha zor konulardir bunlar. O yuzden biz Neftci'nin "denizi gecip derede boguldugu" gorusune sahibiz.