2 - Vekillerin İllere Göre Dağılımındaki Çarpıklık

Geçen gün TV haberlerine düşen, dün ise gazetelerde yer alan bir habere göre bazı illerin çıkaracağı milletvekili sayısı azalmış, bazılarınınki ise artmış. Önce, 1983’te kabul edilen Milletvekili Seçim Kanununun milletvekili sayılarının belirlenmesine yönelik olan kısmını bir okuyalım. (Kanun çıktığı tarihte meclisin kapalı olduğunu, kanunu kendi kendilerini Milli Güvenlik Konseyine atayan generallerin çıkardığını da bir zahmet hatırlayalım. Kendileri neden para basıp dış borçları ödeyemeyeceğimizi de anlamamışlardı, milletvekili dağılımının ülkeyi nasıl etkileyeceğini de pek anlamamışlar)

Demokrasi Nedir   Küresel ısınma Nedir  Özel Üniversiteler    Bilgisayar Nedir    Teknoloji Nedir

“İllerin çıkaracağı milletvekili sayısının tespitinde toplam milletvekili sayısından her il’e önce bir milletvekili verilir. Son genel nüfus sayımı ile belli olan Türkiye nüfusu, birinci fıkradaki illere verilen milletvekili sayısı çıkarıldıktan sonra kalan milletvekili sayısına bölünmek suretiyle bir sayı elde edilir. İl nüfusunun bu sayıya bölünmesi ile her ilin ayrıca çıkaracağı milletvekili sayısı tespit olunur nüfusu milletvekili çıkarmaya yetmeyen illerin nüfusları ile artık nüfus bırakan illerin artık nüfusları büyüklüklerine göre sıraya konulur ve ilk hesapta iller arasında bölüştürülmemiş bulunan milletvekillikleri bu sıraya göre dağıtılır.
Son kalan milletvekilliğinin verilmesinde, iki veya daha fazla ilin eşit nüfus veya nüfus artığı göstermesi halinde, bunlar arasında ad çekilir.” (imla hatalarından bir kısmını ben düzelttim)

Anlayan varsa beri gelsin. Ben bu kanunla Orta 1’e giderken tanışmıştım. Dönemin hızlı ülkücüsü olan vatandaşlık bilgisi hocamız, 4 ders boyunca illere göre milletvekili dağıtımı anlatmaya çalışmıştı. Sonrasında yaptığı iki soruluk imtihanda soruları sadece ben yapabilmiştim, 44 kişilik sınıftan benden başka bir soru bile yapabilen olmamıştı. Sorulardan birinin “Bir ilin nüfusu 1 (bir) olsa kaç milletvekili çıkarır” olduğunu hatırlıyorum. Cevap, 2 (iki) olacak. Hayali bir il olsa ve o ilde sadece bir kişi yaşasa, o ilden iki milletvekili çıkarmak gerekecekti ve muhtemelen milletvekilliği için ikinci kişi bulunamayacaktı.Yine, bütün ülke nüfusu bir ile toplansa, o ilin çıkaracağı milletvekili sayısı da ancak 390. 160 milletvekilini ise boş olan illerin çıkarması lazım. Zaten bizim seçim sistemimiz böyle, enteresan ön kabullerle dolu. Örneğin hiçbir parti %10 barajını geçemese ne olacağına dair de bir planımız yok. Krallık tahtına geçecek 10000 kişilik listeye sahip Birleşik Krallık ve Başkan ölürse ne olacağına dair 20 kişilik bir listesi ve onlar da biterse genel seçime gerek kalmadan nasıl başkan seçileceğine dair prosedürleri olan ABD’li refiklerimizin kulakları çınlasın.

İstanbul, Ankara ve İzmir’in milletvekili sayıları artırıldığı için belki eşitliğe biraz yaklaşılmış olabilir ama 2007 seçimlerinde bir Tuncelilinin oyu 18 İstanbulluya, bir Hakkarilinin oyu 11 İzmirliye eşitti. Çok da düzeldiğini zannetmiyorum. Bunun üzerine % 10 seçim barajını, Milletvekili listelerine girmek için ön seçimin hiçbir anlam taşımadığını, bağımsız adayların milletvekili olabilmesi için almaları gereken oyun partilerden aday olanlardan daha fazla olmasının gerekmesi gibi bir dengesizliğini koyun, gelin sonra seçilmiş milletvekillerinin halkı temsil ettiğini söyleyin. Olacak iş mi?

Konuyu niye bu kadar dallandırıp budaklandırdığıma gelince, sebebi de şu: Türkiye’de küçük illerden milletvekili çıkarmak büyük illerden daha kolay. Doğudaki illerden milletvekili çıkarmak batıdakilerden daha kolay. (sadece nüfus azlığından dolayı değil, bireysel oy verme yok, toplu oy verme var. Bireyi iknaya gerek yok, lideri ikna etmek yetiyor) O yüzden devletin siyasi mekanizmalarla seçilen kesimleri, daha doğulu, daha taşralı, daha az bireyci. (bunların hiç birini negatif anlamda kullanmıyorum. Sadece olması gerekenden, ülkedeki gerçek rakamlarından daha fazla doğulu, taşralı, az bireyci olduklarını vurguluyorum) Öncelikle konunun bu tarafına değinmek ve bu hatanın düzeltilmesi gerekliliğine dikkat çekmek istedim. Bir de oyundaki bu dengesizlik ve oyununun getirisinin yüksekliğinden ötürü oyun teorisyenlerinin bu işten aslında ne kadar karlı çıkabileceklerini belirtmek istedim. Hangi illere yapılan seçim yatırımının getirisi diğerlerinden daha yüksek, en az seçim harcamasıyla en fazla nasıl milletvekili çıkartılır, kim nasıl yüzde on barajının altına atılır, en az oyla en fazla milletvekili çıkarmak için hangi bölgelere eğilmek gereklidir, bu konularda çalışan bir ekonomist sanırım Türkiye’de epey iyi bir para kazanır. Bakınız, ekonomistlere iş bile bulan bir sitedir Ekonomitürk.

Gelecek yazım bomba gibi gelecek efendim: “Maliye Bakanlığı uygulamalarının Narkotik Şubeye etkisi” görüşmek üzere.