Cari aciktan krize girmis tek bir ulkenin ismini verebilir misiniz ?

Cari islemler açiginin/fazlasinin, karsi karsiya kaldigimiz riskleri azaltip/çogaltmadigi konusunda israrliyim. ''Ama nasil olur'' diyeceksiniz. Cari açigin risk yarattigi konusunda dünyada genel bir mutabakat yok mu ? IMF hiç durmadan Türkiye'yi, Amerika'yi cari açik konusunda uyarmiyor mu ? Evet ama asil sorun tam burada iste. Cari islemler konusunda tam bir GORUS BIRLIGI oldugu için kimse kalkip SORGULAMA ihtiyaci duymuyor. Iktisatçilar bir taraftan ekonomiyi fizik veya kimya gibi bir bilim olarak görmenin imkansizligindan söz ederken, öbür taraftan neden-sonuç iliskilerini kurmakta alçakgönüllü davranma ihtiyaci hissetmiyor. Ben sunu soruyorum: Dünyada cari islemler açigi yüzünden krize girmis bir tek 'kanitlanmis' örnek var midir ? 2000 yilinda cari islemler açigindan güme gittigimizden nasil EMIN olabiliyoruz ? Geçen sürede misli-misli açik vermemize ragmen basimiza bir sey gelmemesini neye bagliyoruz? Elbette 'son dört senede likitide kosullari çok iyiydi' gibi bastan savma denebilecek cevaplar vermeden.

Tersinden gidelim. Cari fazla vermek bize ekstra güvenlik saglar mi ? 2001 yilinda Temmuz Kasim arasinda fazlasi vermemiz, dibi boylamamiza engel olmadi. O zaman Telekom krizi, 11 Eylül falan kriz sebebi olarak gösterildi. Cari fazla veriyoruz, kriz mriz çikmaz diyene rastlamadik. O zaman BELIRLEYICI OLAN Telekom krizi, 11 Eylül gibi seyler, cari açik/fazla degil. Belkide aslinda belirleyici olan diye bir sey yok, yalnizca hurafelerin hayaletleri dolasiyor ortalikta.

VOB nedir?     Taksi Şöförü   Borsa Tüyoları?   Olasılık nedir?   Enformasyon Nedir

Su ''likitide'' degiskenini de anlamak zor. Ben dünya ölçeginde tanimlanmis böyle bir degiskenin 'varligina' inanmakta zorlaniyorum. Eger var olsaydi ''ölçebilmemiz'' gerekirdi. Kimse kalkip ölçmeye kalkismiyor ama likitidenin azalmasindan, çogalmasindan dem vuruyor. Azaldiysa, 'ne kadar azaldi' ? Yarisina mi düstü, üçte birine mi ? Madem bu kadar önemli, niye sürekli olarak ölçüp durumumuzu tespit etmiyoruz ? Ben size nedeni söyleyeyim: Dogru dürüst bir tanimi olmayan, sanal degiskenleri ölçemessiniz. Isler iyiye giderse 'çok' oldugu varsayiliyor, kötüye giderse de az. Böyle bir degiskenin 'var' oldugu düsünmek olsa olsa inançlarin konusu olabilir.

Kafamiza yukardan kocaman bir tas düsme tehlikesi varken, ayagimiz takilabileceklerin üzerinde asiri konsantre olmak riskleri artirmaz mi ? Lütfen faiz iyidir kötüdür tartismasini bir kenara birakip kendimize su soruyu soralim: Devletin borçlanma faizi yüzde otuz oldugunda neyi tartisacagiz, cari açik tehlikesini mi ? Birisi çikip borçlar çevrilebilecek mi diye soracak. Aniden baska bir dünyaya geçecegiz, bir önce tartistigimiz konulari yarim saat içinde unutacagiz. Kirilma olacaksa burada olacak, baska bir yerde aramaliyim derim ben. Evet, Merkez Bankasi faizleri dogrudan kontrol edemiyor, kisa süreli etkileri tartismali ama orta vadede belirleyici olabildigi su götürmez bir gerçek. Üstelik çok güçlü bir yardimcisi var: Yüksek oranli FDF. Basarisizlik bir mucizeye imza atmak olur. Eger zaten faizin zivanadan çikmasina engel olabiliyorsaniz, dolari da ''orta vadede'' kontrol edebiliyorsunuz demektir. Ama bu gücü kullanabilmeniz için kisa vadeyi gözden çikarmaniz sart.

Günlük faizin enflasyon üzerinde dogrudan bir etkisi oldugunu düsünmüyorum (Eger var oldugunu söyleyen varsa dinleyip ögrenmek isterim). Ancak kredi faizlerinin enflasyon (ve cari açik) üzerindeki etkisini net olarak gözlemliyebiliyoruz. Merkez Bankasinin bu dolayli ve ancak uzun vadede kendini gösterebilen etkiyi dikkate almasi gerekir. Enflasyonun bize direnç göstermesinin temel sebebi hedeflerimizle karsilastirildiginda fazlaca düsmüs, daha dogrusu düsürülmüs olmasiy(di).

Ahmet Çavuşoğlu