Sülün Osman ve zede kültürümüz

Türkiye bir 'zede'ler ve 'zade'ler cenneti. Paşazadeleri, vekilzadeleri, asilzadeleri bir yana bırakalım, esas konumuz zedeler. Depremzede, krizzede, dövizzede, İmarzede, kazazede ne ararsan var. Elini sallasan bir zedeye çarpıyor. Bir sorunla karşılaşan hemen kendini zede ilan ediyor. Sözgelimi ben uyuyakalıp işe geç kalsam, sorunu kendimde arayacağıma kendimi bir 'uykuzede' olarak ilan edebilirim. Patron bunu yer mi yemez mi bilemiyorum. Her soruna pratik bir neden bulmak sözkonusu. Bu zede kelimesinin (ki aslında Farsçadan gelmiş bir son ek) Türk'ün tipik kıvrak zekasının bir eseri mi, yoksa sorunlar karşısında analitik fakirliğimizin bir simgesi mi olduğunu anlayamıyorum. Nasrettin Hoca bu durumda yıllar önce 'Hırısızın hiç mi suçu yok?' diyerek güzel bir noktaya parmak basmış.

Bazılarına göre Türkiye aslında IMFzede bir ülke. Başımıza gelen krizlerin, sorunların tek kaynağı o. Biz Türkler'in hiç bir suçu yok. Benzer bir bakış açısıyla Galatsaray'ın bu sezon şampiyon olamamasında sorumlu takım personeli değil, çünkü aslında Cim Bom bir rakipzede, yahut Fenerzede. Alt tarafı, bir maçta yenilmeyip Fenerle beraber kalsalar bugün puan olarak öndeydiler. Hoş, bir Galatasaraylı olarak aslında bu sene takımımı başarılı buluyorum. Ama fanatik taraftarlarımıza göre CimBom bu sene 'hakemzede'. Yoksa her şey tıkır tıkır işliyor kulüpte.

Neyse, futbol geyiğini bırakıp konumuza dönüyorum. Radikal'den Avni Özgürel yazmış. Sülün Osman yukarıda 'zede' olgusu çerçevesinde anlatmak istediğimizi başka bir açıdan değerlendirmiş. Sülün Osman deyip geçmeyin, kendisi hapisteyken 'Alınteri ile Yaşamak' konulu konferans vermiş bir kişidir.

"Benim dolandırdığım insanlar dolandırıcıydı aslında. Yani bana yaklaşma sebepleri beni dolandırmaktı. On tane bilezikle geliyorum adamın önüne akşam vakti. Kuyumcunun kapısındayız. Ve dükkân kapalı. Karımın hastalığını anlatıyorum, acilen bilezikleri bozdurmam gerektiğini, o an nöbetçi eczaneye gidip hastaneden istedikleri ilaçları almamın şart olduğunu söylüyorum falan. Hakiki olsalar bileziklerin fiyatı bin lira. Diyorum ki 300 liraya ihtiyacım var. Paranın gerisi umurumda değil, yeter ki karım ameliyat masasında kalmasın... Adam sabah kuyumcuya gidip bilezikleri bin liraya bozdurabileceğini ve birkaç saat içinde havadan 700 lira kazanacağını düşünüyor. O arada benim ayakçım da ortaya çıkıyor ve o almak istiyor bilezikleri. Telaşlanıyor adam kazanç imkânı kaybolacak diye. 300 lirayı verip alıyor bilezikleri, be de kayboluyorum ortalıktan. Adam ertesi sabah kuyumcuya gidip de bileziklerin sahte olduğunu öğrenince, dolandırıldım, diye karakola gidiyor. Ben aranıyorum. Demiyorlar ki ona, be adam 1000 liralık bileziği 300 liraya almayı düşünürken aklında ne vardı, diye. Gayet açık ki, beni dolandırmayı planlamıştı. Ben hayatım boyunca beni dolandırmaya kalkışmamış tek bir kişiyi dolandırmadım."

Şimdi sormak lazım o dövizzedelere, bankazedelere, İmarzedelere: Birikimlerinizi, tasarruflarınızı, paralarınızı, gelirlerinizi akla zarar faiz oranları vaat edenlere götürüp teslim ederken aklınızdan ne geçiyordu? Bir akıllı siz miydiniz? Bir de bunların bankerzede versiyonu vardı seksenlerin başında. Kastelli diyeyim şıp diye hatırlarsınız. Şimdi ben desem ki, 'bak birader bende bir kaç kasa ucuz rakı var, gel sana bunları piyasanın dörtte bir fiyatından vereyim', bunu alan ahmağı bir rakızede olarak mağdur sıfatıyla mı değerlendirmek lazım, yoksa 'salak' sıfatıyla mı? Cevap ve yorum sizin...