Cari Acik Finansmani

Bir onceki yazida cari acik probleminin yapisal sorunlardan kaynaklandigini ve doviz kurundaki yukselmenin bu problemi ancak gececi olarak hafifletecegini belirtmistir. Bu yazida ikinci bir nokta olan cari acigin finansmani kismina deginecegiz.

Cari acigin insanlari rahatsiz etmesinin ikinci bir nedeni insanlarin "Ya yabancilar paralarini alip kacmaya calisirlarsa ve bu da bir ekonomik krize daha neden olursa" korkusudur. Yerli midir yersiz midir bu korku ona bakalim.

2005 yilinda cari islemler dengesi $22.9 milyar acik vermis. Normalde bunu finance etmenin iki yolu var: birincisi ulkedeki doviz tasarruflarinizi kullanmak, ikincisi yabancilarin doviz kaynaklarini kullanmaktir. Eger birinci yol ile finansmani yapiyorsaniz ve cari acik da azalacak gibi degilse bir sure sonra ulke duvara toslayacaktir. Ote yandan ikinci yol ile finansmani gerceklestiriyorsaniz o zaman kisa vadede problem yok demektir. Ancak uzun vadede yapisal problemleri cozmeniz gereklidir.

Turkiye nasil saglamis finansmani ona bakalim. Oncelikle $2 milyarlik bir net hata ve noksan kalemi var, bu kayitdisi yollardan ulkeye doviz girdigi anlamina geliyor (kayitdisi ureticilerin yaptigi ithalat olarak dusunulebilir). Bunu dustukten sonra geriye $20.9 milyar kaliyor finance edilecek. 2005 yilinda yabancilar net $8.6 milyar dolarlik dogrudan yatirimlar gerceklestirmisler. Bunlar tum ulkelerin gormek istedigi cinsten, istihdami arttiran, teknoloji transferine on ayak olan yatirimlar. Bunlari da dusunce geriye $12.3 milyar dolarlik bir miktar kaliyor finance edilecek. Bankacilik sektoru disardan $9.1 milyar tutarinda (genelde 3,5,7 yil vadeli sendikasyon kredisi basligi altinda) kredi elde etmis. Bunlarin buyuk cogunlugu uzun vadeli oldugu icin bu bakimdan da bir problem yok. Bir de sirketlerin aldigi krediler var, bunlar da genelde uzun vadeli krediler. Bunlarin tutari ise $13.5 milyar dolar.

Gordugunuz uzere cari acigin finansmani uzun vadeli kredi ve yatirimlar ile 2005 senesinde cok kolay bir sekilde saglanmis. Bunun ustune bir de ulkeye sicak para girisi var. Ulkeye giren net sicak para miktari tam $15 milyar dolar. Kamu sektoru de 2005’de 7.5 milyar dolarlik borc odemesi yapmis disariya.

Rakamlari alt alta siraladigimiz zaman 2005 yilinda toplam finansmanimiz $38.7 milyar dolari buluyor. Yani ihtiyacimiz olanin neredeyse iki kati. Iste bu yuzden 2005 yilinda merkez bankasinin rezervleri $36 milyardan $50.5 milyara yukseldi. Neredeyse kulaklarimizda para fiskiriyor, yatirimcilarin cogu da ekonomiden (ekonomi nedir?) anlamayan kose yazarlarinin gazina kapilip piyasaya kriz cikacak korkusuyla girmiyorlar. Varsin girmesinler, biz de ucuz tarafindan hisseleri satin almaya devam edelim.