İktisat ve Teknoloji

Baris'in defacto özelleştirmeye örnek gösterdiği Türk Telekomun %55’inin 6,55 milyar dolara Oger grubuna satıldığını hatırlayacaksınız. Ihtiyacının çok üzerinde personele ve demode donanımlara sahip olan TT için niye bu kadar para ödenmiştir ? GSM lisansına mı ? Hayır. Türk Telekom ve ortağının sahip olduğu şebekenin pazardaki payı çok düşük ve hakim pozisyona geçebilmek için oldukça büyük oranlarda yatırım yapmaları gerekiyor. Bu yatırımlarının karşılığını alıp alamayacakları da meçhul. Üçüncü nesil cep telefonu lisansı ihalesinde Turkcell'den başla teklif verenin çıkmadığını hatırlayacak olursanız işlerin eski tadında olmadığnı görürsünüz. Bu şartlarda daha eski teknolojiye dayanan mevcut şebekelerine bugünden sonra adamakıllı yatırım yapıp riske girmelerini bekleyemeyiz. Türk Telekom için bu alanda çok bir gelecek yok. Oger parayı basarken bunun da farkındaydı herhalde.

Türk Telekomun asıl varlığı nedir ? Cevap size şaşırtıcı gelebilir: Kabloları. Mobil iletişimim icadından sonra kablonun pek bir önemi kalmadı diyebilirsiniz. Bu düşünceniz ses iletimi için doğru olsa bile internet erişimi için yanlıştır. Kaldıki ses iletimi görüntüyü de içerecek şekilde giderek artan oranlarda internet üzerine kaymaktadır. Konuyu açıklığa kavuşturmak için işin teknolojisi hakkında bilgi vermem gerekiyor.

Günümüzde veri (data) iletiminde (ses ve görüntü de sayısallaştırılmış veri'dir) üç ortam kullanılmaktadır: hava, bakır-kablo ve fiber-optik-kablo. Hepsinin birbirleriyle karşılaştırıldığında avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Hava ortamı kullanıcısına en esnek erişimi sağlamakla birlikte fizik kanunları daha yüksek veri hızı için daha yüksek bedeller ödetir. Buna karşılık fiber'le yapılan iletimlerde maliyetler data hızıyla birlikte artmaz. Fiber-optik teknolojisi olağanüstü ölçülerde inceltilmiş esnek cam demetler üzerinden lazer ışınlarını çok uzun mesafelere kayıpsız ulaştırabilmektedir. Günümüzde bütün modern şebekelerin alt yapısını fiber oluşturmaktadır. Ankara’dan İstanbul’daki bir tanıdığınızla cep telefonu üzerinden konuştuğunuzda sesinizin katettiği yolun çok azı hava üzerinden taşınmaktadır. En kısa mesafedeki bir baz istasyonu, sizin konuşmanızı diğer lokal kullanıcılarla birlikte konsantre ederek, Türk Telekomun altyapısı üzerinden diğer tarafa ulaştırır. Aslında bu kadar basit değil ama böyle bir yazı içinde daha fazla detaya inmem imkansız.

Özetle kullanıcıya ulaştırılan her tür hizmet (sabit, mobil telefon, internet ve hatta giderek artan ölçülerde televizyon) için ortak bir şebeke oluşturmak en ‘ekonomik’ çözümmüş gibi duruyor. Ancak öte yandan böyle bir yapı ‘doğal tekel’ tanımlıyormuş gibi de gözüküyor. Böyle bir şebeke kimin mülkiyetinde olacak, servis sağlayıcılarla ilişkileri nasıl tanımlanacak ? Tüketicilerin yararına en doğru cevapları bulmak kolay değil. Ama her durumda teknolojinin gelişimi Türk Telekom’un uzun dönemde kullanabileceği pozisyon avantajına olanak veriyor. Topa en yakın olan o. Yerim el vermediği içine henüz evimize gelen bakır kablolardan söz edemedim. Evlere fiber çekmenin olağanüstü yüksek maliyetleri var. Fiber kablonun kendisinden çok inşaat maliyetleri ürkütücü. Hal böyle olunca bakır kablonun stratejik önemi artıyor. Çoğu zaman olduğu gibi burda da teknolojik gelişim belirleyici oluyor. ADSL’in üst limiti 8 Mbit, fakat artık günümüzde VDSL ile 45Mbite kadar çıkma imkanı var. Bir çift adi bakır kablo üzerinden IPTV hizmeti almak mümkün.

Neyse çok uzattık burda keseyim. Ilerde merak edenler çıkarsa günümüz haberleşme teknolojilerinin detaylarına girerim. Detaylara indikçe aslında ‘mikro-iktisat’ın (iktisat nedir) alanına da girmiş oluyoruz. Açıkcası ben de bu konuya hakim değilim. Halbuki yaratıcı bir fikir üretebilmek için teknoljiyle iktisadı aynı potada harmanlayabilmek ne güzel olurdu.

İyi bayramlar,
Ahmet Çavuşoğlu