Cacik Meselesi

Tepem Cumhurbaskani'nin "Turkiye'deki ortalama yasam suresini 66 yil olarak belirtmesine" atti. Vatandas seviyor bu adami, o yuzden aleyhinde negatif seyler soylemek istemiyorum ama bazi seyler de "fetva" ile olmuyor. Akil var, mantik var, yayinlanmis istatistikler var.

Birincisi Cumhurbaskani ne turlu danismanlar kullaniyor anlamiyorum, insan uyarir. Oncelikle bu danismanlarin isine son vermek lazim. Ikincisi, basindan bir Allah'in kulu cikip da "yahu Turkiye'deki ortalama yasam suresi 66 yil degil 72 yildir" demez. Bunu da mi arastirmayiz? Ucuncusu, ki bunu bizim az egitimli basinimizdan ve kose yazarlarimizdan beklemiyorum, bir tane uzman cikip da "Arkadas, emeklilikle ilgili yasalari yaparken onemli olan istatistik calisma hayatina basladigimiz (asagi yukari 20 yasindaki) zamanki hayat beklentimizdir" demez mi? Bana ne calismaya baslamadan olmus insanlardan.

Milletin yanlislarini duzeltmek yine bize dusuyor anlasilan. 2006 yilinda dogan bir bebegin tipta 100 yil herhangi bir bilimsel ilerleme kaydedilemeyecegini varsayarsak ortalama hayat beklentisi 72 yildir (kaynak: CIA FActbook). Burada kritik olan tipta bilimsel ilerleme kaydetmeyecegimiz varsayimi. Bilimsel kesifler sayesinde ortalama hayat beklentisi her gecen gun artiyor. CIA Turkiye'nin ortalama hayat beklentisinin son 5 yilda her sene 0.28 yil arttigini soyluyor. OECD ulkelerinin ortalama hayat beklentisi 1960 yilinda 66 iken bugun 76 yil duzeyinde. Yani asagi yukari ortalama hayat beklentisi her dort yilda 1 yil artiyor. Bundan 30 yil sonra Turkiye'deki ortalama hayat beklentisi 79 yila ulasacak demektir bu.

Demek ki Cumhurbaskanin kullanmasi gereken 2036 yilina ait ortalama hayat beklentisi istatistigi 66 yil degil, 79 yildir. Ancak, yine de bu dogru istatistik degildir. Emekli olacak insanlardan bahsettigimiz icin bizi 0-20 yaslari arasindaki olumler ilgilendirmiyor. Bebek ve cocuk olumleri dogumdaki ortalama hayat beklentisini onemli olcude dusururler. Ancak 2036 yilina kadar saglik hizmetlerinde onemli mesafe katedecegimizi ve bebek ve cocuk olumlerinde buyuk azalmalar yasanacagini varsayacagim. Bize 2036 yilinda 20 yasinda olan birinin hayat beklentisine dair istatistikler lazim. Bunun da muhafazakar bir tahminle 81 yil oldugunu dusunuyorum. Demek ki Cumhurbaskaninin karar verirken baz almasi gereken istatistik 66 degil 81 yildir. Ortalama 81 yasina kadar yasayacak bir insanin da 65 yasinda emekli olmasi bence cok kotu bir fikir degildir, ki ben olsam 70'inde emekli yapardim.

Reis-i cumhurumuz kusura bakmasin ama danismanlarindan Umit Davala'nin tabiriyle cacik olmaz. Turk basinindan ve yorumcularindan cacik olmayacagini daha once cesitli vesilelerle gozler onune sermistik zaten.