9 YTL'ye bilet olur mu?

Olur olur bal gibi olur. Hurriyet musterilerle Onur Air arasinda gecen konusmalari yayinlamis. Komik olanlarindan iki tanesi su sekilde:

-Dokuz YTL’lik biletlerden istiyorum.
-Hangi yön ve tarihe olacak efendim.
-Hiç fark etmez. Çoluk çocuk uçak görsün.

-Bacım Gaziantep’e dokuz YTL’lik bilet alacaktım.
-Maalesef hiç kalmadı efendim.
-Hiç mi kalmadı?
-Hiç kalmadı.
-Nasıl olur. Binlerce bilet satıldı yani.
-Kampanya dahilinde olanlar geçen hafta satıldı.
-O kadar adam ne yapacak Antep’te hayret bir şey. Allah Allah.

Simdi ekonomi penceresinden olaya bakalim. Otobusculer ve diger ucak sirketleri haksiz rekabet, damping vs. gibi iddialarla bu kampanyaya karsi cikiyor. Onur Air gercekten de zararina mi satiyor bu biletleri. Cevap hayir. Bu tur kampanyalar serbest piyasanin bir parcasi. Adi uzerinde kampanya, herkese her istedigi zaman istenilen kadar satis yapmiyorlar. O yuzden de buna damping veya haksiz rekabet diyemezsiniz.

Supermarketler bu tur kampanyalari her zaman yaparlar, sattiklari urune "loss leader" denir. Yani bir kac urunu cok dusuk fiyata zararina satarlar ama musterilerin ayagi alisir, diger urunlerden alirlar ve genelde karliliklarini arttirirlar. Onur Air 100 bin YTL'lik bilet satmis olsun ve bu isten 500 bin YTL zarar etmis olsun. Olur mu boyle bir analiz? Olmaz.

Birincisi, bu satislari satis olarak degil reklam olarak degerlendirmek lazim. Televizyonda THY'nin reklamini seyrettiginiz zaman dikkat bile etmiyorsunuzdur cogu zaman. Ama 9 YTL'ye bilet alan adam "Antep'e ucakla coluk cocuk kebap yemeye gittik" diye 80 kisiye anlatacak, ayagi otobuse alismis kisi bir dahaki sefere ucaga binmeyi dusunecektir. Yani cok etkili bir reklam yapiyorsunuz ve karsiliginda da ucaga binenleden 9 YTL para aliyorsunuz. Benim, gazetelerin bunu haber olarak vermesi de reklamdir.

Ikincisi, analiz yaparken ortalama maliyete degil marjinal maliyete bakmaniz lazim. Ekstra bir yolcunun maliyeti 9 YTL'den az ise, 9 YTL'ye sattiginiz bu biletlerden kar bile elde ediyorsunuz demektir. Ucaklar her zaman %100 doluluk oraniyla gitmiyor ki. Ben size daha karli bir promosyondan bahsedeyim, hem de karli bir promosyon. Son dakika biletlerini 20 YTL'den satmak (ek maliyetin 20 YTL'den az oldugunu varsayiyorum). Bu biletleri yer olmasi kaydiyla ve sadece ucak kalkmadan 1 saat once en fazla 5 kisiye satabilirsiniz. Ya da piyango seklinde her ucusta 5 yolcuya 1 ucus bedava verebilirsiniz. Sonucta cok az para harcayarak Amerikalilarin dedigi gibi bir "buzz" yaratip iyi reklam yapabilirsiniz. Insanlarin yaraticiliklarinin siniri yok, yeterki devlet biraksin.