Liderlik Nedir ?

Bu yazımızda Liderlik Nedir sorusuna yanıt vermeye çalışacağız. Eski yıllardan bu yana lider kim olur ve nasıl lider olunur sorusu hep merak edilen bir konu olmuştur. Bu soruya yönelik olarak yapılan ilk çalışmalar, kişinin lider olabilmesi için doğuştan gelen bazı özelliklerinin bulunması gerektiğini savunur. Lider doğuştan fiziksel, düşünsel, duyumsal ve sosyal açıdan diğer insanlardan farklı olmalıdır. Ancak zaman geçtikçe bu yaklaşıma uymayan kişilerin de lider olduğu yaşanmış ve görülmüştür.

Örgütlerin amaçlarına ulaşmalarında biçimsel anlamda yöneticiler etkin olduğu gibi, doğal anlamda da liderler etkindir. Lider, bir amaca doğru insanları peşinden sürükleyen kişidir. Lider davranışlarında grubun kararını esas alırsa demokratik, kendi kararını esas alırsa otokratik lider olarak isimlendirilir.

Liderlik, belli şartlar altında kişisel veya grup amaçlarını gerçekleştirmek üzere bir kimsenin başkalarının faaliyetlerini etkilemesi ve yönlendirmesi süreci olarak tanımlanmaktadır. Kısaca liderlik, liderin yaptığı şeylerle ilgili bir süreçtir. Lider ise başkalarını belirli amaçlar doğrultusunda davranışa sevkeden kişidir. Liderliğin temelinde başkalarını etkileme vardır. “Lider başkalarını nasıl etkiler” sorusuna cevap ararken bazı noktaların göz önünde bulundurulması gerekir. Liderlik sadece formel organizasyonlarla ilgili bir süreç değildir. Liderin belli bir grubu bazı amaçları gerçekleştirmek için arkasından sürüklemesine sadece formel organizasyonlarda rastlanmaz, informel organizasyonlar veya ilişkilerde de liderlikten bahsedilmektedir. Zaten liderlikte liderin resmi yetkilerle donatılması da şart değildir. Resmi yetkileri olmadığı halde bir grubu peşinden sürükleyen liderler olabileceği gibi geniş yetkileri olduğu halde grubu etkileyemeyen yöneticiler de vardır.

Bu kısa açıklamalardan sonra lider ile yöneticinin eş anlamlı olmadığını, her yöneticinin liderlik niteliklerine sahip olamayacağını ve yöneticilik rolüne sahip olamayan liderlerin de olabileceğini söyleyebiliriz. Ancak iyi bir yönetici olabilmek için aynı zamanda liderlik niteliğine de sahip olunması gerektiği açıktır. Yönetici ve lider belirli amaçları gerçekleştirmede başkalarını etkiler. Ancak yönetici ile lideri ayıran fark; kişileri ve grubu etkilerken kullandıkları gücün farklı olmasında yatar. Yönetici kendisine verilen formel yetkisini, başka bir deyişle yasal gücü kullanırken, lider kendi kişisel özelliklerinden kaynaklanan gücünü kullanır.

Liderliği belli bir konuda başkalarını etkileme hareketi olarak tanımlarken, etkileme kaynağı olarak karşımıza çıkan güç sözcüğü çıkmaktadır. Güç, başkalarının davranışlarını etkilemede bireyin yeteneğini ifade eder. Güç sözcüğünü yetki ile karıştırmamak gerekir.

Çeşitli kaynaklarda başkalarını etkilemede dikkate alınacak güç kaynakları şöyle sıralanmaktadır;

- YASAL GÜÇ : Bir makamın sağladığı yetkilerin yönetici tarafından kullanılmasıdır.
- ZORLAYICI GÜÇ : Bireylerin istenilen yönde davranmaları için kullanılan maddi ve manevi zorlama ve korkutmaları içine alır.
- KARİZMATİK GÜÇ : Lideri başkalarının gözünde çekici yapan kişisel özellikleri sevgi, saygı ve güven yaratmayı ifade eder.
- UZMANLIK GÜCÜ : Liderin belli bir konuda uzman olması, bilgi, beceri ve tecrübesinden doğan bir güç kaynağıdır.
- ÖDÜLLENDİRME GÜCÜ : Liderin veya yöneticinin başkalarına her türlü ödül verilmesi ile ilgili güç kaynağıdır.

Yönetici sadece formel yetkisini kullanmakta, lider ise daha çok karizmatik güç ile uzmanlık gücünü kullanmaktadır.

Liderliğin doğuştan geldiği ve liderin bazı özelliklere sahip olduğu konusunda çeşitli görüşler ileri sürülmektedir. Yapılan birçok araştırmada cesaret, irade gücü, zeka düşünce esnekliği, karar verebilme, önayak olma, bilgi ve tecrübe gibi noktalar üzerinde durularak liderle ilgili nitelikler belirlenmeye çalışılmıştır.

Ancak liderlik nitelikleri olarak belirtilen bu noktalar üzerinde bir görüş birliği yoktur. O zaman liderin fiili durumlarını inceleme konusunda çeşitli araştırmalar yapılarak bazı teoriler geliştirilmiştir. Çeşitli kaynaklardan bu teorileri inceleyebilirsiniz.

1_ Özellik Yaklaşımı
2_ Davranış Yaklaşımı
a) Ohio State Üniversitesi Çalışmaları
b) Michigan Üniversitesi Çalışmaları
c) Blake ve Mouton’un Yönetim Tarzı Matrisi
d) McGregor’un X ve Y Kuramı
3_ Durumsallık Yaklaşımı
a) Fiedler’in Etkin Liderlik Modeli
b) Hersey ve Blanchard’ın Durumsallık Yaklaşımı
c) House’un Yol-Amaç Kuramı
d) Vroom ve Yetton’un Karar Verme Modeli