Ben once neler oldugunu anlatayim, sonra neler olacagini tahmin edecegim. Birincisi Amerikan ekonomisi 2007'nin sonunda gercekten de resesyona dogru emin adimlarla ilerliyordu. Hatta 2007'nin son ceyreginde Amerikan ekonomisi en son yayinlanan verilere gore cok kucuk bir miktar da olsa kuculmustu. Konut fiyatlari deger kaybetmeye devam ediyor, bankalar ufak ufak inkar etmekten vazgecip zarar aciklamaya basliyorlardi. Bu ortamda hukumet elini cok cabuk tuttu ve $160 milyar dolarlik bir ekonomik canlandirma paketi geciriverdi. Bu paket bekarlara $600, evli kisilere $1200 ve cocuk basina da $300 nakit odemeyi iceriyordu. Yani iki cocuklu bir aile $1800 gibi bir parayi hazineden aliyor olacakti. Bu paralar Mayis ayiyla birlikte odenmeye baslandi ama insanlar para alacaklarini bildikleri icin onceden de harcama yapmaya basladilar. O yuzden de 2008'in ilk iki ceyreginde buyume oranlari pozitif oldu, hatta ikinci ceyrekteki buyume orani birinci ceyrekten daha da yuksek cikti.
Tum bunlar gerceklesirken, Fed de bir yandan faizleri %2 gibi cok dusuk bir seviyeye cekiyordu.
Amerikalilar tuzu kuru insanlar, tuketim davranislarini kolay kolay degistirmiyorlar. Ancak isler son 2 aydir azicik da olsa tersine donmeye basladi. Once petrol taleplerini cok az kismaya basladilar ve bu petrol fiyatlarinin dusmesine katki sagladi, en son Temmuz ayinda da toplam tuketimleri %0.9 dustu. Petrol fiyatlarina daha sonra baska bir yazida deginecegim.
Ote yandan ev fiyatlarindaki dusus devam ediyor. Son bir yil icerisinde ev fiyatlari %15.8 gerilemis vaziyette. Son 3-4 sene insanlarin bir kismi (azinlik diyebiliriz) evlerini ipotek edip bankadan dusuk faizle borc para alip bunu hem tuketim hem de yatirim icin kullanabiliyordu. Son aylarda hem konut faizlerinin dusmemesinden dolayi hem de bankalarin kredi musluklarini kapatmasindan dolayi tuketiciler bu yola cok basvuramiyorlar artik. Ote yandan evlerinin degeri dusen tuketiciler evlerine yaptiklari harcamalari da azaltmis durumdalar.
Hisse senedi (hisse senedi nedir?) piyasalarinin da durumu gozler onunde. Tuketicilerin buralardan elde ettikleri gelirler de azalmis durumda. Ustune ustluk kisa ve uzun vadeli hazine faiz oranlari da %4'un altinda seyrediyor. Tuketicilerin harcamalarini destekleyecek geriye bir tek ucretler kaliyor.
Bugun aciklanan verilere gore son bir yil icerisinde Amerika'da enflasyon orani %5.6 olarak gerceklesmis. (Bizim Merkez bankasi gecen sene bu zamanlar %3 enflasyon tahmini yapiyordu, birakin Turkiye'yi dunyada hic bir ulke bu orani yakalayamayacak gibi gorunuyor!!). Bu %5.6'lik enflasyon oranindan cok yazi konusu cikar ama simdilik bunun reel ucretler uzerindeki etkisine degineyim. Ucret artislarindan enflasyonu dustugumuz zaman Amerika'da reel ucretlerin son bir yil icerisinde %3.1 dustugunu goruyoruz. Bu dususun yarisi da son 2 ay icerisinde gerceklesmis durumda.
Gordugunuz uzere ucretler de dusmus. Ama belki daha cok kisi calismaya baslamistir ve bu yuzden tuketim harcamalari desteklenebilir. Maalesef o alanda da iyi haberler yok. 2008 yili icerisinde Amerika'da toplam 463000 is kaybolmus, yani daha az kisi calisiyor. Issizlik sigortasi basvurulari da haftalik 300000'lerden 450000'lere yukselmis vaziyette.
Demek ki Amerikalilarin harcamalarini destekleyen tum alanlarda 2008 yili icerisinde geriye gidilmis. Buna ragmen tuketiciler daha yeni catirdamaya basladilar. Helal olsun adamlara, can cikar huy cikmaz demisler ya dogru demisler. Cok iyi dayaniyorlar.
Bundan Sonra Ne Olacak?
Hukumet ve Merkez Bankasi resesyonun onune gecmek icin ne gerekiyorsa yaptilar. Hatta simdi ikinci bir harcama paketi uzerinde calisiyorlar. Isler ters gitmeye tekrar baslarsa ekonomiye bir daha doping yapacaklar anlayacaginiz. O doping de son 6 ayda oldugu gibi ekonomiyi daralmaktan bir muddet daha kurtarir gibime geliyor. Ya da soyle soyleyeyim, ekonomi cok buyuk bir daralma gecirmez. Yine de ben ekonominin teknik olarak resesyona girecegini dusunuyorum ve bunun olasiliginin %70 oldugunu tahmin ediyorum. Bunu da petrol fiyatlarinin $150 sinirinin altinda kalacagini varsayarak yapiyorum. Yani Deniz Gokce ile ayni varsayimlar altinda ben resesyon cikacagini soyluyorum. Niye boyle soyluyorum? Cunku ekonominin %70'ini olusturan tuketiciler catirdayacak ve harcamalarini azaltacaklardir. Hukumetin yapacagi doping bu etkiyi azaltacaktir ama Fed enflasyondan dolayi artik destek cikamayacaktir. (Butce aciklarini ne siz sorun ne de ben soyleyeyim)
Ben oyle laf olsun torba dolsun diye tahmin yapmiyorum bildiginiz uzere. Bu tahminlerin bir de yatirim boyutu var. Amerika'da teknik olarak resesyon cikarsa Amerikan borsasi da simdiki seviyelerinden %10 civarinda asagiya duser. Yani rakam ve tarih olarak su tahmini yapiyorum. 2009'un ortasina kadar Dow Jones 10500'u (bugun 11500 seviyesinde) ve S&P 500 de 1150 (bugun 1285 seviyesinde) seviyesini gorecektir.
0 Yorum Var.:
Yorum Gönder